1.ÜNİTE: İLETİŞİM VE İNSAN İLİŞKİLERİ
BİLİNMESİ GERKEN KAVRAMLAR:
1.Etkileşim 2.Görüş 3.İletişim 4.Kişilik 5. Sansür 6.Panel 7.Rtük 8.Tekzip 9. Özgürlük 10. Empati
İLETİŞİM: karşılıklı bilgi alışverişi amacına yönelik bütün etkinliklere denir.
*Bir insan karşısındakinin sözlerini yanlış anlarsa yada onun söyledikleri ile ilgili olmayan bir tepki verirse, bu durumda iletişim çatışması yaşanmış olur.
Olumlu İletişim Kurmak İçin Yapılması Gerekenler
1-Haksız eleştiri yapmamalı
2-Hatanızı kabul edin
3-Gereksiz tartışmaya girmeyin
4-Konuyu anlamadan itiraz etmeyin
5-Kendinizi büyük görmeyin
6-Görünüşünüze dikkat edin
7-Jest ve mimikleriniz doğal olsun
8-İyimser olun
9-Sevgiye ve saygıya önem verin
10-Karşınızdakini dinlemeyi bilin
*Beden dili iletişimde %60 oranında etkilidir.
11-İletişimde açık ve net olun
12-Dili iyi kullanın
13-Empati kurmayı unutmayın
14-Konuşurken ya da dinlerken göz teması kurun
15-Hoşgörülü olun
*İletişim çatışmasında yaş, kültür seviyesi, ekonomik duru, yetişme ortamı, psikolojik yapı, eğitim yapısı etkendir.
KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI
Televizyon, internet, radyo, gazete, dergi
TRT: 1964 yılında kuruldu. 1968’de ilk televizyon yayınlarına başladı. İlk genel müdürü Adnan ÖZTRAK’ dır.
Ülkemizde en etkili kitle iletişim aracı televizyondur. İnsanların giyim tarzını, konuşma şeklini, hayata bakışını, olaylar karşısında duygularını, diğer insanlar hakkındaki düşüncelerini etkilemektedir.
*Kitle iletişim araçları toplumun geniş kesimlerine ileti (mesaj) dağıtan araçlardır. Yazılı olanlar gazete, dergi, broşür, kitap; görsel olanlar televizyon, bilgisayar (internet), CD, film, sinema, radyodur.
*Televizyonun iyi yanları: TV dünyaya açılan bir penceredir. Dünyada ki birçok olayı anında öğrenebiliyoruz. Aile bütünlüğünü sağlar. Aydınlatıcı ve eğlendiricidir.
*Televizyonun kötü yanları: pasif bir etkinliktir. Hareket gerektirmez. Şiddet programları çocukları etkilemektedir. Komşuluk ilişkilerini öldürür.
*Temel Haklar ve Ödevler
20. Madde: Özel Hayatın Gizliliği: herkes özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.
*1994 yılında Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) kurulmuştur. RTÜK yayın ilkelerine aykırı yayın yapan kanalları cezalandırır.
21. Madde: Konut Dokunulmazlığı: Kimsenin konutuna dokunulamaz. Hakim yada yetkili kılınmış makamın emri olmadan bir kişinin konutuna girilemez, arama yapılamaz.
Başlıca Temel Haklar:
1)Yaşama hakkı(17.)
2)Kişi dokunulmazlığı hakkı(17.)
3)Sağlık hakkı(56.)
4)eğitim hakkı(42.)
5)Dilekçe hakkı(74.)
6)özel yaşam gizliliği hakkı(20.)
7)Konut dokunulmazlığı hakkı(21.)
8)Seçme ve seçilme hakkı(67.)
Başlıca Temel Özgürlükler:
*Düşünce kanaat ve ifade özgürlüğü(26.)
*Basın özgürlüğü(28.)
*Din ve vizdan özgürlüğü(24.)
*Haberleşme özgürlüğü(22.)
*Yerleşme ve seyehat(23.)
*Toplantı hak ve seyehat özgürlüğü(23.)
*Bilim ve sanat özgürlüğü(27.)
Temel hak ve özgürlükler savaş.seferberlik,sıkı yönetim,olağan üstü hal,kamu sağlığı ve kamu güvenliği durumlarında devlet tarafından kısıtlanabilir.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme
Madde 16:
1-Hiçbir çocuğun özel yaşamına, ailesine, konutuna veya iletişimine, keyfi ya da haksız olarak müdahale edilemez. Hiçbir çocuğun onuruna ve itibarına haksız olarak saldırılamaz.
2-Çocuğun, bu tür müdahale ve saldırılara karşı yasal korunma hakkı vardır.
Sansür: İnsan ifadesinin çeşitli yollarla kontrol altına alınmasıdır. Pek çok durumda devlet tarafından uygulanır. Amacı toplumu korumaktır.
Atatürk ve İletişim
Sivas Kongresi sonunda alınan kararları halka duyurmak amacıyla İrade-i Milliye adlı gazete çıkarıldı. (Atatürk benim gazetem demiştir.)
10 Ocak 1920’ de Yunus Nadi ve Halide Edip tarafından Anadolu Ajansı (AA) kuruldu.
7 Ekim 1920:İlk resmi gazete (Ceride-i Resmiye) yayın hayatına başladı.
18 Kasım 1927 Ankara Radyosu yayına başladı.
Tekzip: Bir kişi ya da kurum hakkında gerçeğe aykırı yayın yapıldığında, yayınlanması istenen düzeltme ve cevap yazısıdır.
*Kitle İletişim Araçlarının Amaçları:
1-Haber verme 2-Eğitim 3-Reklâm 4-Denetim ve eleştiri 5-Eğlendirme 6-Kamuoyu oluşturma
İletişim Niçin Gereklidir?
• İnsan toplumsal bir varlıktır. Ve sürekli iletişim ihtiyacı içerisindedir.
• İletişim kültürünün oluşumunda ve gelişiminde önemli bir rol oynar.
• İletişim insanlar arasında ki bilgi alışverişini sağlar.
• İletişim toplumsal düzenin oluşmasında önemli bir rol oynar.
ETKİLİ İLETİŞİM
Toplumsal barış ve huzurun sağlanmasında kişiler arası iletişim çok önemli bir yer tutmaktadır.
.
Etkili iletişim yöntemini benimsemek ve bunu ilişkilerimizde doğru olarak kullanabilmek için iletişim engellerini bilmekte yarar vardır. İnsanlar arası etkileşim ve olumlu iletişimi engelleyen etmenleri şöyle sıralayabiliriz:
Kendi düşünce fikirlerimizi tek doğru olarak benimsemek, başkalarının fikir, düşünce ve duygularını önemsememek ve saygı göstermemek. İnsanların birbirleriyle yaptıkları iletişimde televizyonda ki tartışma programlarında bunu görmek mümkündür. Birçok insanın kendi fikirlerini tek doğru olarak anlattığını, karşısında ki insanın fikir ve düşüncesine değer vermediğini saygı göstermediğini görmekteyiz. Böyle bir durumda ise kişiler arasında olumlu ve etkili iletişimden söz edilemez.
Karşımızda ki kişi ya da kişileri sürekli yargılamak, eleştirmek ve suçlamak da iletişimimizi engeller. Bu tür iletiler sonunda kişiler kendilerini anlaşılmamış, itilmiş, haksızlığa uğranmış, daha çaresiz hissederler, karşılığında ise iletişimi keserler.
İfadelerimizde emir verme, yönlendirme eğiliminde olmak, insan davranışların kabul edilemez olduğu tutum ve davranışları benimsemek de iletişimin kesilmesine neden olabilir.
Kendimizi dinleyen tarafın yerine koyup, söyleyeceklerimizi o kişiye göre ayarlamalıyız. Karşımızdaki insana değer vermeliyiz. O zaman mesajlarımızı daha rahat iletebiliriz, dinleyende mesajı alma gayreti gösterir.
Açık ve anlamlı olabilmek için her türlü iletişim imkanını kullanmak gerekir.(Beden duruşu, yüz ifadesi, göz bakışı, el ve beden hareketleri, ses tonları.) Düzeltici geri iletimlerde açık ve duyarlı olmalıyız.
ÜNİTE II:ÜLKEMİZDE NÜFUS
BİLİNMESİ GEREKEN KAVRAMLAR:
İşsizlik
Demografi
Nüfusun özelliklerini,nüfus olaylarını inceleyen bilim dalıdır.
Nüfus: sınırları belli bir alanda, belli bir zaman diliminde yaşayan insan sayısına denir.
Yapılan nüfus sayımları ile nüfus miktarı, nüfus artışı, nüfusun ekonomik ve kültürel özellikleri, nüfusun dağılışı ve değişimi gibi özellikler tespit edilebilir.
TÜRKİYE’DE NÜFUS: İlk nüfus sayımı (1831) II. Mahmut döneminde yapıldı. Yalnızca ( vergi verecek ve askere gidecek olan) erkekler sayıldı. Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk nüfus sayımı 1927 yılında, ikincisi 1935 yılında yapılmıştır. 1990’ a kadar 5 yılda bir, sonra 10 yılda bir yapılmış ancak 1997 yılında seçmen sayısını tespit etmek için bir ara sayım yapılmıştır. Son nüfus sayımı 2000’ de yapıldı.
*Ülkemizde yapılan nüfus sayımları ile insan sayısı, nüfus yoğunluğu, nüfusun yaş ve cinsiyet, okuryazarlık, öğrenim durumu, iş durumu, medeni durum, köy ve kentsel durumu tespit edilir.
*Nüfus sayımlarını Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) yeni ismiyle Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yapar.
Nüfus Yoğunluğu: Bir yerde km²’ ye düşen insan sayısıdır.
Nüfus Yoğunluğu = Nüfus Miktarı / Yüz Ölçümü
*Türkiye’de en az nüfus artışı 2. Dünya Savaşı nedeniyle 1940–1945 arası, en fazla nüfus artışı hayat şartlarının düzelmesiyle 1955–1960 arası olmuştur.
*Nüfus Artışının Olumlu Sonuçları
1-Üretim ve vergi gelirleri artar.
2-Mal ve hizmetlere talep artar.
3-İşgücü artar ve ucuzlar, üretim ucuzlar.
4-Yurt savunması kolaylaşır.
*Nüfus Artışının Olumsuz Sonuçları
1-Kişi başına düşen mili gelir azalır.
2-Enflasyon ve işsizlik artar.
3-Göç ve çarpık kentleşme artar.
4-Kaynaklar hızla tükenir.
5-Trafik sorunu ortaya çıkar.
6-İhracat azalır
7-Anarşi, terör artar.
8-Altyapı yetersiz kalır.
—Türkiye’de Nüfusun Dağılışı-
Yoğun Nüfuslu Yerler:
-Marmara Bölgesi (Çatalca-Kocaeli):Nüfusun yoğun olma sebepleri tarım, sanayi, ulaşım, turizm, ticaret
-Kıyı Ege: Nedeni tarım, sanayi, turizm, ticaret
-İç Anadolu (Yukarı Sakarya): Nedeni başkentin burada olması, tarım, ticaret, sanayi
-Kıyı Akdeniz: Turizm, sanayi, tarım
-Doğu ve Batı Karadeniz Kıyıları: Tarım, sanayi, iklim
Seyrek Nüfuslu Yerler:
Doğu Anadolu’nun yüksek yerleri, Akdeniz’de Teke ve Taşeli Platoları, Ege’de Menteşe yöresi, Marmara’da Biga Yarımadası, Yıldız Dağları, İç Anadolu’da Tuz Gölü ve çevresi, Karadeniz’de Sinop, Bayburt ve Gümüşhane’ dir.
-Buraların iklimi sert, ulaşımı zor, dağlar fazladır. Madencilik, sanayi, turizm, tarım gelişmemiştir. (Bu şartlardan hepsi bir şehirde bulunmayabilir. Mesela Sinop’un iklimi çok güzeldir ancak iç kesimle bağlantısı zordur.)
NÜFUSUN DAĞILIŞINI ETKLEYEN FAKTÖRLER:
*İklim
*Yer şekilleri
*Yükselti
*Denizellik-karasallık
*Ekonomik etkinlikler
*Ulaşım
*Yer altı zenginlikleri
GÖÇ: Ekonomik, toplumsal, siyasi ve doğal nedenlerle insanların yer değiştirmesine göç denir.
İç Göç: Ülke içinde yapılan göçlerdir. Buda sürekli ve mevsimlik göç diye ikiye ayrılır.
İç Göçün Nedenleri:
1-Kırsal kesimde hızlı nüfus artışı
2-Tarım alanlarının miras yoluyla parçalanması
3-Kırsal kesimde iş imkanının yetersiz olması
4-Kentlerde ki iş, sağlık, eğitim vs hizmetlerin daha iyi olması
5-Doğal afetler
6-Makineli tarım
7-Güvenlik(terör)
8-Kan davaları
İç Göçün Sonuçları:
1-Çarpık (plansız) kentleşme
2-Altyapı sorunları
3-Belediye hizmetlerinin yetersiz kalması
4-İşsizliğin artması
5-Hırsızlık ve kapkaç gibi sorunların yaşanması
6-Çevre kirliliği oluşur
7-Trafik ve eğitim sorunları olur.
*Ülkemizde iç göçler doğudan batıya doğru olur. En çok göç Marmara, Ege ve Akdeniz’e olur. En çok göç veren bölgeler Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve Karadeniz’dir.
Dış Göç: Bir ülkeden başka bir ülkeye yapılan göçlerdir.
Dış Göçün Sebepleri:
1-İş bulma
2-Savaş ve doğal afetler
3-Ülkeler arası nüfus değişimi
4-Etnik ve kültürel nedenler
5-Turizm faaliyetleri
Sonuçları:
Göç alan ülkelerin nüfusu artar. Kültürel ilişkiler gelişir. Ekonomik ilişkiler gelişir.
Beyin Göçü: Yetişmiş insan gücünün bilimsel araştırmaları devam ettirmek için başka bir ülkeye gitmesidir
*Türkiye’de Yerleşmeyi Etkileyen Faktörler
İklim, yeryüzü şekilleri, toprak, ekonomik etkenler, ulaşım, su kaynakları, maden, turizm
YERLEŞME
Kırsal Yerleşme: Nüfusu 10 binden az olan yerlerdir. Kasaba, köy, köyaltı yerleşmeler (mezra, mahalle, bağ, yayla, divan)
Kentsel Yerleşme:
Küçük Şehir: 10.000-25.000
Orta Şehir : 25.000-100.000
Büyük Şehir :100.000-500.000
Metropol : 500.000 ‘den çok
Ekonomik özelliklerine göre de bölümlere ayrılır. Tarım şehri, turizm şehri, kültür şehri, vs.
DEVLET – VATANDAŞ ELELE
Anayasa 2. Madde: Türkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temek ilkelere dayanan, demokratik, laik ve SOSYAL bir hukuk devletidir.
Madde 42: Kimse eğitim-öğretim hakkından yoksun bırakılamaz.
İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için parasız ve zorunludur.
Madde 49: Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir. Ülkemizde ki sosyal güvenlik kurumları Emekli Sandığı (memurlar için), SSK (özeldeki işçiler için), Bağ-Kur (esnaf ve sanatkâr ve bağımsız çalışanlar için).
Madde 23: Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü.
Herkes yerleşme ve seyahat özgürlüğüne sahiptir. Bu haklar suç işlemesini önlemek, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak, düzenli kentleşmeyi sağlamak amacıyla sınırlandırılabilir.
3.ÜNİTE: TÜRK TARİHİNDE YOLCULUK
ANADOLU, ANAYURT
BİLİNMESİ GEREKEN KAVRAMLAR:
1.Fetih 2.Gaza 3.İskan 4.Siyasi güç
Anadolu ya Türk Akınları:
İlk Türk akınları 4.yy. da Avrupa Hunları, 6.yy. da Sabar Türkleri tarafından yapıldı. Ancak bu akınlar yurt edinme amacını taşımıyordu. Yurt edinmek amacıyla ilk akınları 1015 yılında çağrı bey yaptı.
Türklerin Anadolu’ya aileleri ile birlikte gelmeleri yerleşmek amacıyla geldiklerinin bir göstergesidir.
Pasinler (Hasankale) Savaşı (1048)
Sebeb:5.000 kişilik bir Selçuklu ordusunun Bizans tarafından pusuya düşürülmesi.
Önemi: Bizans ile B.Selçuklu Devleti arasında yapılan ilk büyük savaştır.
Sonuç: Selçuklularla Bizanslar arasındaki ilk ciddi karşılaşmadır.Selçuklular savaşı kazanmıştır.Türklerin batıya (Anadolu)ilerlemesi kolaylaştı.
Malazgirt Savaşı: 26 AĞUSTOS 1071
Sebeb: Bizans ın Türkleri durdurmak ve Anadolu dan atmak istemesi.
Sonuçları:
1 Türkiye tarihi başladı.
2 Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı.
3 Haçlı seferlerine sebep oldu.
4 Anadoluda İlk Türk Devletleri Kuruldu
5 Anadolu Selçuklu, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyetinin temelleri atıldı.
Anadolu'ya Yapılan İlk Türk Akınlarının Amacı
1. Anadolu yu tanımak
2. Alınması güç olan kaleleri yıpratmak
3. Gelecekteki yerleşmenin nasıl olacağını kararlaştırmak
Anadolu da Kurulan İlk Türk Devletleri
Anadolu’da Farklı Türk devletlerinin kurulmasının sebepleri
a- Farklı Türk boyları gelmiştir.
b- Büyük Selçuklu Devleti’ nde komutanlara fethettikleri yerler verilirdi. Bu durum fetihleri hızlandırırken parçalanmayı da hızlandırmıştır.
1. Danışmendliler: Danışmend Gazi Tarafından Tokat, Niksar, Sivas, Amasya, Çorum, Yozgat ve Malatya civarında kurulmuştur.
2. Saltuklular: Ebul Kasım tarafından Erzurum ve civarında kurulmuştur.
3. Mengücekliler: Mengücek Gazi tarafından Erzurum ve çevresin de kurulmuştur.
4. Artuklular: Artuk Bey in oğulları tarafından Doğu ve G.Doğu Anadolu çevresinde kuruldu.
5. Çaka Beyliği:Çaka Bey tarafından İzmir ve çevresinde kuruldu. Denizcilikte ilerlediler. Çaka Bey’ in öldürülmesi Türk denizciliğine vurulan ilk darbedir.
Bu Devletlerin Önemi:
1. Anadolu nun fethine yardımcı oldular
2. Yaptıkları eserlerle Anadolu yu bayındır hale getirdiler
3. Anadolu nun Türkleşmesine yardımcı oldular
Anadolu’da ilk medreseyi Danişmendliler Niksar’da (Yağıbasan) açtılar.Artukluların Diyarbakır’da yaptığı Malabadi Köprüsü dünyanın en büyük taş kemerli köprüsüdür.Divriği’deki Ulu Camii ve Darüşşifa UNESCO tarafından dünya mirası listesine alınmıştır.
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ (1077-13O8)
Kuruluş Dönemi:
a.Süleyman Şah: (1077-1086) İznik i alarak başkent yaptı.1077 de B.Selçuklu Sultanı Melik Şah Süleyman Şah a Hükümdarlık unvanı verdi. Halep i almak isteyince Tutuş a yenildi ve öldü.
Süleyman Şah’ın Mezarı Caber kalesindedir.
NOT: Bugün Türk askerinin nöbet tuttuğu,Türk bayrağının dalgalandığı,Türkiye sınırları dışındaki tek toprak parçamız caber kalesidir.
b. 1.Kılıç Arslan: (1092-1107)
Melik Şah Süleyman Şah ın çocuklarını yanına aldı. Melik Şah ölünce serbest kalan Kılıç Arslan Anadolu Selçuklu Devleti nin başına geçti. Bu yüzden A.Selçuklu tahtı 6 yıl boş kaldı. Malatya kuşatması 1. Haçlı Seferi yüzünden başarısız oldu.
Haçlılar İznik i Aldığından Konya başkent yapıldı. Suriye de Emir Çavlı ile yaptığı savaşta yenildi ve öldü. Çocukları yine B.Selçuklu Sultanı tarafından esir alındı.
c.1.Mesut:
Anadolu tahtı 9 yıl boş kaldıktan sonra 1.Mesut Sultan oldu. Döneminin en önemli olayı 2. haçlı seferidir.
d. 2.Kılıç Arslan (1155-1192)
Danışmendliler e son verdi.Anadolu Selçuklularda ilk gümüş parayı bastırdı. Ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırması en büyük hatasıdır.
Miryokefalon Savaşı (1176)
Sebeb: Bizans ın Anadolu yu Türkler den geri almak istemesi.
Sonuçları
1. Bizans ın Anadolu yu alma umudu kalmadı.
2.Malazgirt Anadolu nun kapılarını açmış, Miryokefalon ise Anadolu nun sonsuza kadar Türk yurdu olduğunu ispatlamıştır.
3.Bizans savunmada kaldı.
4.Avrupalılar Anadolu ya Türkiye adını verdiler.
Yükselme Dönemi
a. 1.Gıyasettin Keyhüsrev: (1192-1196)
Ağabeyine yenilerek Bizans a sığındı.
b.Rüknettin Süleyman Şah: (1196-1204)
Saltuklular ı yıktı.
c. 1.Gıyasettin Keyhüsrev (1204-1211)
Antalya yı aldı. Venediklilerle bir ticaret antlaşması yaptı.
#Haçlı Seferleriyle canlanan Akdeniz ticaretinden yararlanmak isteyen A.Selçukluları ticaret yollarının ve liman şehirlerinin ele geçirilmesine önem verdiler.
Antalya önemli bir ticaret merkezi oldu. Bir tersane yapıldı. Samsun u alarak kapanmış olan Karadeniz ticaret yolunu açtı.
d.İzzettin Keykavus: (1211-1220)
Sinop u alarak önemli bir ticaret merkezi haline getirdi. Trabzon Rum İmparatorluğunu vergiye bağladı. Anadolu yu Uluslararası bir ticaret merkezi haline getirdi.
e.Alaaddin Keykubat (1220-1237):
A.Selçuklu Devleti en parlak dönemini yaşadı. Alanya yı alarak bir tersane yaptırdı.
Yassı Çemen Savaşı (1230)
Harzem şahların Ahlât a saldırması üzerine başlayan savaşı A. Keykubat kazandı ve Harzem şahlar yıkıldı.
—Kırım a bir sefer yaparak Karadeniz ticaret yoluna hakim oldu.
MOĞOLLARA KARŞI ALDIĞI SAVUNMA TEDBİRLERİ:
a.Elçi ve hediyeler göndererek iyi geçindi.
b.Harzem Şah ve Eyyubilerle ittifak yaptı.
c.Sivas, Erzurum ve Konya nın etrafına sur yaptı.
d.Ahlat ı aldı.
e.Doğudaki Kalelerini tamir ettirerek en seçme askerlerini yerleştirdi.
Anadolu Selçuklu Devletinin Yıkılışı
Baba i. İsyanı(1240):
SEBEPLERİ:1.Devletin kötü yönetilmesi. 2.Asya dan gelenlerin doğu ve güney doğu da birikmesi.
SONUÇLAR:1.Bu olay Moğollara cesaret verdi. 2.Bu olay A.Selçuklu Devletinin eski gücünde olmadığını gösterdi.
Kösedağ Savaşı (1243)
SEBEP: Baba i. İsyanının Moğollara cesaret vermesi.
SONUÇLAR:1. A.Selçuklu Devleti Moğolların Egemenliği altına girdi. 2. A. Selçuklu Devleti dağılma dönemine girdi. 3. Anadolu tahrip oldu.4. Birçok beylik kuruldu.
#Anadolu çağrılan Memluk Sultanı Baybars kendisini çağıranları ortada görünmemesi üzerine geri döndü.
#1308 de 2. Mesut un ölümüyle A.Selçuklu Devleti Yıkıldı.
Anadolu Selçuklu Beylikleri (Anadolu Türk Beylikleri / 2. Beylikler Dönemi)
1.OSMANLILAR: Söğüt ve Domaniç te Osman bey tarafından kuruldu. Oğuzların Kayı boyundandır. En çok karaman oğulları ile uğraştılar.
2.KARAMANOĞULLARI: Konya, Karaman civarında Mehmet bey kurdu. Mehmet Türkçe yi resmi dil ilan etti.(1277)
3.GERMİYANOĞULLARI: Kütahya civarında kuruldular. Kütahya, Simav, Emet ve Tavşanlı yı Osmanlılara çeyiz olarak verdiler.
4.KARESİOĞULLARI: Karesi bey tarafından Balıkesir ve Çanakkale de kuruldu. Osmanlıların (Orhan Bey) ele geçirdiği ilk beyliktir. Bu beyliğin alınmasıyla Osmanlılar denizciliğe başladılar.
5.HAMİTOĞULLARI: Isparta, Yalvaç, Eğirdir, Akşehir ve Beyşehir i 80 bin altın karşılığı Osmanlılara sattılar.
6.MENTEŞEOĞULLARI: Muğla ve civarında kuruldu.
7.CANDAROĞULLARI: Kastamonu ve Sinop ta kuruldu.
8.AYDINOĞULLARI: Birgi, Selçuk ve Tire de kuruldu.
9.DULKADİROĞULLRI: Maraş ta kuruldu.
10.SARUHANOĞULLARI: Manisa ve Civarında kuruldu.
11.ERATNA: Erzurum, Erzincan ve Sivas civarında kuruldu.
A.Selçuklu ve Beyliklerde Kültür ve Medeniyet Devlet Yönetimi:
#Hükümdarlık belirtileri: Para bastırma, Hutbe okutma
#Devlet Hükümdar ailesinin ortak malı sayılırdı. Tahta hükümdarın hangi oğlunun geçeceği belli değildi. Bunun iyi tarafı en iyi olanın başa geçmesiydi. Kötü yanı kardeş kavgalarına ve devletin yıkılmasına sebep olabilirdi.
#Hükümdar ailesinin erkek çocukları Melik ünvanı ile illere vali olarak atanır, yanlarına da tecrübeli bir devlet adamı atabey ünvanı ile verilirdi. Bundaki amaç Melik tahta geçtiği zaman tecrübe kazanmasıydı
#Divan: Devlet işlerinin görüşüldüğü kuruldur.
#Vezir: Hükümdarın yardımcısıdır. Hükümdardan sonra en yetkili kişidir. Divana hükümdar olmadığı zaman başkanlık ederdi.
#Subaşı: Güvenlik ve askerlik işlerine bakardı.
#Kadı: Adalet işlerine bakardı.
#İlk başkent İznik, son başkent Konya dır.
Ordu: a.Sultana ait askerler, ikta sahiplerinin beslediği askerler, Türkmenler.
Sosyal ve Ekonomik Hayat
Halk şehirli, köylü ve göçebe olmak üzere 3 gruba ayrılır.
#Ahi Teşkilatı: Esnaf arasındaki dayanışmayı sağlar, tecrübeli eleman yetişmesine ve kalitenin yükselmesini sağlardı.
#Devlet ticareti geliştirmek için han, kervansaray yaptırdı. Tüccarların can ve mal güvenliğini sağladı.(Sigorta ) Liman şehirleri alınarak tersane yaptırıldı. Venedik, Kıbrıslı tüccarlarla ticaret anlaşmaları yapıldı.
Toprak Yönetimi: Topraklar devlet malı sayılır ve 4 e ayrılırdı.
a.Has Arazi: Geliri hükümdara ait. Topraklardır.
b.İkta Arazi: Geliri asker ve devlet memurlarına, maaş, hizmet karşılığı verilen topraklardır.
c. Mülk Arazi: Başarılı devlet adamlarına verilen topraklardır.
d. Vakıf Arazi: Geliri hayır kurumları için ayrılan topraklardır.
Yazılı Dil ve Edebiyat
A.Selçuklularda resmi edebiyat dili Farsça, bilim dili Arapça, halk dili Türkçe idi. Beylikler Türkçe konuşurlardı. Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçe yi resmi dil ilan etmiştir. (13 Mayıs 1277)
#Mevlana Celaleddin Rumi, Hacı Bektaşi Veli, Yunus Emre sevgi ve hoşgörü konularını işleyen düşünürlerdir.
HAÇLI SEFERLERİ
a.Dini Nedenler:
—Kudüsü almak
—Papa nın gücünü artırmak istemesi
—Kluni tarikatının çalışmaları
b.Ekonomik Nedenler:
—Avrupa nın yoksul, Müslüman ülkelerin zengin olması
—Doğu ticaret yollarının Müslümanların elinde olması.
c.Siyasi Nedenler:
—Türk akınlarını durduramayan Bizans ın yardım istemesi.
d.Sosyal Nedenler:
—Derebey ve şovalyelerin serüven arzusu.
1. Haçlı Seferi (1096–1099)
Kudüs’ü almak için harekete geçtiler ve aldılar.
2.Haçlı Seferi (1147–1149)
Musul Atabeyi Zengi’nin Urfa yı alması. Başarısız oldular.
3.Haçlı Seferi (1189–1192)
Selahattin Eyyubi nin Kudüs ü alması üzerine yapılan sefer. Başarısız oldu.
4.Haçlı Seferi (1202–1204)
Kudüs ü almak için harekete geçtiler ama İstanbul u aldılar. İznik ve Trabzon da birer Rum devleti kuruldu.
SONUÇLAR
a.Dini Sonuçlar:
—Kilise ve din adamlarına duyulan güven azaldı.
—Skolâstik düşünce zayıfladı.
b.Sosyal Sonuçlar:
—Burjuva sınıfı önem kazandı.
c.Ekonomik Sonucu:
—Akdeniz ticareti canlandı. Akdeniz limanları(Cenova, Venedik, Marsilya) önem kazandı.
d.Siyasal Sonucu:
—Derebeylikler zayıflarken Krallık güçlendi.
e.Bilimsel sonuçlar:
—Avrupalılar kâğıt, barut, matbaa ve pusulayı Müslümanlardan öğrendi.
f.Türk İslam Dünyası Üzerindeki Sonuçları
—Anadolu, Filistin, Suriye tahrip oldu.
—Türklerin batıya ilerleyişi gecikti.
—Türklerin İslam Dünyası üzerindeki önemi arttı.
#Kâğıt ve matbaa Rönesans a, barut derebeyliklerin yıkılmasına, pusula ise coğrafi keşiflerin yapılmasına zemin hazırladı.
OSMANLI DEVLETİ (1299_1928)
Kuruluş Dönemi (1299-1453)
Osmanlılar Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyuna mensupturlar. Artuklular ile birlikte Anadolu’ya gelmişlerdir.
Moğol baskısı sonucunda bir çok Türk boyu gibi Kayı boyuda Anadolu’ya geldi. Başlarında bulunan Süleyman Şah Fırat Irmağı’ndan geçerken boğulmuş, yerine oğlu Ertuğrul Gazi geçmiştir. 1230 tarihinde yapılan Yassı Çimen Savaşı’nda A.Selçuklu Devleti’ni desteklemişler, bu yardımları karşılığında A.Keykubat Ankara Karacadağ yöresini yurt olarak Kayı boyuna vermiştir.
Daha sonra Ertuğrul Gazi Söğüt ve Domaniç’i aldı. Başarılı hizmetlerinden dolayı Kayı boyuna Batı Uç beyliği verildi. Osmanlılar önce A.Selçuklu Devleti’ne, sonra İlhanlı Devleti’ne en son olarak da Çobanoğulları’na bağlandılar.
Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra beyliğin başına devlet adamlarının isteğiyle şehzadelerin en küçüğü Osman Bey ( 1281) geçti. Kendisini yeterince güçlü hisseden Osman Bey 1299 yılında bağımsızlığını ilan etti.
OSMANLILARIN İMPARATORLUK HALİNE GELME SEBEPLERİ
1 - Bizans sınırında kurulması.
2 - Diğer beylikler tarafından rahatsız edilmemesi.
3 - Balkanlarda güçlü bir devletin olmaması.
4 - Türkmen göçleri.
5 - İktidarın tek elde toplanması.
6 - Diğer beyliklerden katılımın olması.
7 - Osman devlet adamlarının iyi yöneticiler olması.
8 - Beylik topraklarının tarım ve hayvancılığa uygun olması.
9 - Yerleşme (iskan) politikası.
10- Hoşgörü ve adalet.
BALKANLARIN DURUMU
Bizans iyice zayıflamıştı.Taht kavgaları eksik olmuyordu.Tekfur denilen valiler merkezi dinlemiyorlardı.Köylü üzerindeki vergi ve angaryaları sürekli artırıyorlardı.Pek çok Bizans şehri adaletli Osmanlı yönetimini kabule hazırdı.Bizans ordu ve donanması ülkeyi koruyacak güçte olmadığından Osmanlı ilerleyişi kolaylaşmıştır.Balkanlarda güçlü bir devlet bulunmuyordu.Feodal beylikler ve devletçikler birbirleriyle savaşıyorlardı.Batıdan Macar,güneyden ise Venedik baskısı vardı.Macar ve Venedikliler Katolik,Balkanlar ise Ortodoks idi.Mezhep farklılıkları nedeniyle aralarında birlik yoktu.Bu da Osmanlı ilerleyişini kolaylaştırmıştı.
ANADOLU’NUN DURUMU
Kösedağ Savaşı sonrasında A.Selçuklu Devleti zayıflamış,özellikle uç beylikleri başına buyruk davranmaya başlamıştır.İlhanlı Devleti 14.yy.da parçalanınca Anadolu’daki beylikler bağımsız olmuşlardır.Bu beyliklerin bazıları A.Selçuklu Devleti’nin mirasını ele geçirmeye yönelip,çatışmaya girmeleri hem güçsüzleşmelerine hem de halkın yoksullaşıp bunalmasına yol açmıştır.Bunalanlar daha düzenli yaşama ortamının oluşmaya başladığı Osman’lı topraklarına sığınmıştır.Osmanlılar diğer beylikler arasındaki çatışmalardan uzak durmuş ve Bizans topraklarında ilerleyerek güçlenmiştir.
OSMAN BEY DÖNEMİ ( 1281 – 1324 -6 )
A.Selçuklu Devleti’nin zayıflaması İlhanlılar’ın da batıda etkili olamaması üzerine Osman Bey 1299 da bağımsızlığını ilan etti.Karacahisar’ı alarak başkent yaptı.Bilecik,İnegöl,Yarhisar’ı aldı.Bilecik’teki demir madeni Osmanlılara ekonomik yarar sağladı.İznik kuşatıldıysa da alınamadı.
KOYUNHİSAR SAVAŞI (1302)
Osman Bey’i ciddi bir tehlike olarak gören Bizans tekfurları birleşerek savaş açtılar.Bu ilk Osmanlı-Bizans savaşını Osmanlılar kazandı.İznik,İzmit ve Bursa’nın yolu açıldı.Osman Bey Bursa’yı kuşattı.Ancak Bursa’yı Orhan Bey aldı.Osman Bey ilk Osmanlı parasını bastırmıştır.
ORHAN BEY DÖNEMİ (1326 – 1362 )
Bursa alınarak başkent yapıldı.
PALEKANON (MALTEPE) SAVAŞI (1329)
Türk akınları durdurmak isteyen savaş açtı.Osmanlılar yendi.Osmanlılar önce İznik’i sonra İzmit’i aldılar.Böylece Kocaeli yarımadası Osmanlılar’ın eline geçti.
KARESİOĞULLARININ ALINMASI (1345)
Karesi Beyliği’nin alınması Anadolu Türk Birliği’nin kurulması yolunda atılmış ilk adımdır.Karesi donanması,devlet ve bilim adamları (Hacı İlbeyi,Evrenus,Ece Halil,Fazıl Bey)Osmanlılara katıldı.Osmanlılar denizciliğe başladı ve Rumeli’ye geçiş kolaylaştı.
RUMELİYE GEÇİŞ (1353)
Bizans imparatorluğu Kantakuzen başı sıkıştıkça Orhan Bey’den yardım istiyordu.Dostluğu pekiştirmek için kızını Orhan Bey’e verdi.Bulgar ve Sırp saldırılarını durduramayan Bizans Orhan Bey’den yardım istedi.Bu yardımlara karşılık Çimpe kalesini verdi.Osmanlılar dönüşde bu kaleye asker bıraktılar.Bu olay Rumeli’ye yerleşmenin başlangıcı sayılır.Osmanlılar Rumeli ‘yi Türk yurdu haline getirmek amacıyla fethettikleri yerlere Anadolu’dan getirdikleri Türkleri yerleştirdiler.Tarihçiler Orhan Bey’i Osmanlı Devleti’nin gerçek korucusu olarak kabul ederler.Divan teşkilatı,Yaya ve Müsellem ocakları,ilk vezirlik sistemi,ilk medrese(İznik)kuruldu.
I.MURAT ( 1362 – 1389 )
İlk kez sultan ünvanını kullandı.Orhan bey devletin ,I Murat ise İmparatorluğun temelini attı
Sazlı dere(1363) savaşıyla Edirne alındı ve başkent yapıldı.
SIRPSINDIĞI SAVAŞI (1364) Haçlıların Türkleri Rumeli’den atmak için açtıkları savaşı Osmanlılar kazandı.(Osmanlı’ya karşı düzenlenen ilk haçlı savaşıdır.)Bu savaşın kazanılmasıyla Rumeli’de Osmanlı ilerleyişi hızlandı.
ANADOLU OLAYLARI
Karaman oğlu Ali Bey’in I.Murat’ın kızını almasından sonra Germiyanoğlu Süleyman Bey’de Karamanoğullarına karşı güçlene bilmek için kızını Y.Bayezit’e verdi.Çeyiz olarak da ,Kütahya,Tavşanlı,Simav,Emet’i verdi.Hamitoğullarından 80.000 altın karşılığı İsparta,Akşehir,Beyşehir,Seydişehir ve Yalvaç alındı.
I.KOSOVA SAVAŞI : 1389
Türklerin Balkanlarda hızla ilerlemesi üzerine Haçlılar harekete geçtiler.Yapılan savaşı Türkler kazandı.I.Murat savaş alanında öldürüldü.Bu savaş Türklerin Balkanlara yerleşmesini sağladı.Türkler ilk kez bu savaş da top kullandılar.I.Murat devşirmelerden Acemi Oğlanları ve Yeniçeri Ocaklarını kurdu.
YILDIRIM BAYEZİT DÖNEMİ (1389 – 1402)
Y. Bayezit Anadolu’da alınmayan Türk Beyliği bırakmayarak Anadolu Türk Birliğini sağladı.1396 da Anadolu Hisarı’nı yaptırarak İstanbul’u kuşattı. Ancak Haçlılar ‘ın Niğbolu’ ya gelmeleri üzerine kuşatma kaldırıldı.1401 de yapılan kuşatma Timur’un Anadolu’ya gelmesi üzerine başarısız oldu.
NİĞBOLU SAVAŞI (1396)
İstanbul kuşatması üzerine harekete geçen Haçlılar başarısız oldular.Sonunda bol miktarda ganimet alındı.Bayezit’in beylikler üzerindeki etkisi arttı.
ANKARA SAVAŞI : 28 TEMMUZ 1402
Gerçek sebep:Timur kendini Cengiz Han’a benzetiyordu.Çin’i alırsa Cengiz Han’dan daha büyük olacaktı.Çin’e yapacağı sefer sırasında batısında Osmanlı gibi güçlü bir devletin olmasını istemiyordu.
Sonuçları:
1- Balkanlarda az da olsa toprak kaybedildi
2- Bizans’ın ömrü 50 yıl uzadı
3-Osmanlıda Fetret Devri başladı
4-Karesi ve Eşref oğulları hariç beylikler yeniden kurularak Türk siyasi birliği bozuldu
5-Timur Anadolu’da bir çok şehri tahrip etti.
6-Timur’un çekilmesinden sonra güçlenen Akkoyunlu ve Kara koyunlular Osmanlıları tehdit ettiler.
FETRET DEVRİ 1402 – 1413
Y.Bayezit’in çocukları arasında (Mehmet,İsa,Musa,Süleyman,Mustafa)11 yıl süren taht kavgaları dönemine Fetret(bunalım)devri denir.Ankara Savaşı ile başlar Çelebi Mehmet’in padişah olması ile sona erer.
I .(ÇELEBİ )MEHMET 1413 – 1421
Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu sayılır. Venedik ile ilk deniz savaşı kaybedildi.1419’da Düzmece Mustafa isyanı bastırıldı. Düzmece Mustafa Bizas’a sığındı.1420’de Şeyh Bedrettin isyanı bastırıldı.
II . MURAT 1421 – 1451
II. Murat’ın başa geçmesiyle Bizans Düzmece Mustafa’yı serbest bıraktı.D.Mustafa yenildi ve öldürüldü.Düzmece Mustafa olayı nedeniyle kızan II.Murat İstanbul’u kuşattı.Bizans bu tehlikeden kurtulmak için II.Murat’ın kardeşi küçük Mustafa’yı (8 yaşında) isyan ettirdi.Karaman ve Germiyan beylikleri‘de Mustafa’yı destekleyince II.Murat İstanbul kuşatmasını kaldırdı ve kardeşini öldürttü.1440 yılında ki Belgrat kuşatması haçlıların tüfek kullanması nedeniyle başarısız oldu.
EDİRNE – SEGEDİN ANTLAŞMASI (1444)
Batı’da üst üste yenilgiler alan II.Murat doğuda Karamanoğullarının saldırıya geçmesi üzerine haçlılar ile barış yaptı.Tahtı oğlu II.Mehmet’e (Fatih)bıraktı.
VARNA SAVAŞI (10 KASIM 1444)
II.Murat’ın tahtı 13 yaşında ki II.Mehmet’e bırakmasını fırsat bilen Haçlılar saldırıya geçtiler.Tekrar devletin başına geçen II.Murat haçlıları yendi.Bu zaferle Bizans’ın kaderi çizildi.Çünkü yardım ümidi kalmadı.
II.KOSOVA SAVAŞI : 17 – 20 EKİM 1448
II. Murat’ın tekrar tahttan ayrılmasını fırsat bilen Macarlar yeni bir Haçlı ordusu hazırladı. Savaşı Osmanlılar kazandı.
Sonuçlar:
1 - Haçlı seferleri 1699’a kadar sona erdi.
2 - İstanbul’un alınması yolu açıldı.
3 - Türkler Balkanlara kesin olarak yerleşti.
4 - Avrupa savunmaya, Osmanlılar hücuma geçtiler.
5 - Avrupa’nın Türkleri Balkanlardan atma umutları kalmadı.
II. Murat’ın ölümüyle 19 yaşındaki oğlu II. Mehmet padişah oldu. II. Mehmet ile birlikte Osmanlı Devleti imparatorluk oldu.
OSMANLI ORDU TEŞKİLATI
ORDU VE DONANMA
Osmanlı ordusu kara ve deniz kuvvetleri olmak üzere ikiye ayrılırdı. Kara ordusu; Kapıkulu askerleri, Eya¬let askerleri ve yardımcı kuvvetler olmak üzere üçe ayrılırdı,
ORDU VE DONANMA
Kapıkulu Askerleri
Kapıkulu Süvarileri- Kapıkulu Piyadeleri
Sipahi Acemioğlanları
Silahtar Yeniçeriler
Sağ Garipler Topçular
Sol Garipler Top Arabacıları
Sağ Ulufeciler Humbaracılar
Sol Ulufeciler Lağımcılar
Sakalar
Cebeciler
EYALET ASKERLERİ
Tımarlı Sipahiler
YARDIMCI KUVVETLER
1. Azaplar
2. Yaya ve Müsellemler
3. Gönüllüler
4. Derbent
5. Bağlı beyliklerin ve özel yönetimli eya¬letlerin gönderdikleri ordular
6. Akıncılar
A. KAPIKULU (MERKEZ ORDUSU) ASKERLERİ
I. Murat zamanında savaş esiri çocukların asker ola¬rak yetiştirilmesi amacıyla kuruldu. Kapıkulu ordusu piyadeler ve süvariler olmak üzere ikiye ayrılıyordu.
1. Kapıkulu Piyadeleri
a) Acemi Ocağı : Devşirilen çocukların getirildiği ilk ocaktır. Burada ilk askeri eğitim verilirdi. Acemi Ocağında eğitimlerini tamamlayan devşirmelerin bir kısmı enderuna gönderilirken bir kısmı da di¬ğer Kapıkulu Ocaklarına gönderilirlerdi.
b) Yeniçeri Ocağı : I. Murat zamanında kurulmuş¬tur. Osmanlı ordusunun yaya (Piyade) askerleri¬dir. Komutanlarına Yeniçeri Ağası denilirdi. Yeniçeriler barış zamanında Divanın koruyucu¬luğunu ve İstanbul'un güvenliğini sağlarlardı.
c) Cebeci Ocağı : Yeniçerilerin silahlarını yapan, tamir eden ve saklayan ocaktı.
d) Topçu Ocağı : Orduya ait topların yapımı, bakı¬mı ve savaşlarda kullanılması ile görevli ocaktı.
e) Top Arabacılar Ocağı : Topların sefer sırasında taşınmasıyla görevli idi.
f) Lağımcı Ocağı: Kale kuşatmalarında tünel ka¬zarak surların altına patlayıcılar koyan ve patla¬tan ocaktır.
g) Humbaracı Ocağı : Dinamit, bomba, havan topu yapan ve kullanan ocaktır.
h) Saka Ocağı : Ordunun su ihtiyacını karşılayan ocaktır.
2. Kapıkulu Süvarileri
Saray etrafında bulunan atlı askerlerdir. Savaşta hükümdarın sağında ve solunda yer alarak padi¬şahı, ordunun ağırlıklarını ve hazineyi korurlardı.
Sipahi, Silahtar, Sağ Garipler, Sol Garipler, Sağ Ulufeciler, Sol Ulufeciler
B. EYALET ASKERLERİ
1. Tımarlı Sipahiler
Dirlik arazi sahipleri (has, zeamet ve tımar) tarafından yetiştirilen askerlerdir. Tamamı atlı askerlerdir. Bunlar maaş almazlar, geçimlerini dirliklerden sağlarlardı. Osmanlı ordusunun asıl gücünü oluştururlardı.Bu sistem sayesinde ordu için para harcanmaz, üretim aksamaz ve daima hazır bir ordu bulunmuş olurdu. II. Mahmut zamanında tımarlara son verilince Tımarlı Si-pahiler de ortadan kalktı.
C. YARDIMCI KUVVETLER
1. Azaplar
Orduya sefer sırasında yol açarlar ve köprü kurarlardı.
2. Yaya ve Müsellemler
Orhan Bey zamanında kurulan ilk daimi ordudur. Ka¬pıkulu ordusu kurulunca geri hizmetlere verildi.
3. Gönüllüler
Eli silah tutan Müslüman ve Hıristiyanların kendi istekleri ile savaşa katılmaları ile oluşan birliklerdi.
4. Derbentçiler
Önemli yollar üzerindeki geçitleri koruyan askerlerdir.
5. Bağlı beyliklerin ve özel yönetimli eyaletlerin gönderdikleri ordular
6. Akıncılar
Osmanlı Devleti'nin Hıristiyan ülkelerle olan sınırlardaki eyaletlerde bulunurlardı. Düşman ülkelerine akınlar yaparak askeri hedefleri tahrip ederler, düşman kuvvetleri hakkında bilgi toplarlardı.
D. DONANMA
• Orhan Bey döneminde ele geçirilen Karesioğulları Beyliği'ne ait donanma Osmanlı donan¬masının temelini oluşturur.
• Kuruluş Dönemi'nde istenen güce ulaşamayan Osmanlı donanması, Fatih zamanında Venedik ve Cenevizlilerle mücadele edecek bir güce ulaşmıştır. Yükselme Dönemi'nde Karadeniz ve Akdeniz Osmanlı hakimiyetine alınmıştır.
• Kanuni'den sonra donanmaya verilen önem azaldığı için Osmanlı donanması giderek gücünü yitirdi. Buna rağmen Sultan Abdülaziz'in gayretleri ile (1861-1876) Osmanlı donanması dünyanın üçüncü büyük donanması haline gelmiştir.
• Donanma başkomutanına Kaptan-ı Derya veya Kaptan Paşa denilirdi. Donanma komutanına Reis, deniz askerlerine de Levent adı verilirdi.
OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
Merkez Yönetimi
İlk başkent Bilecik, daha sonra İznik, Bursa, Edirne ve İstanbul olmuştur.
Padişah
Osmanlı Devleti merkeziyetçi ve mutlak otoriteye dayalı bir yönetim anlayışı ile yönetiliyordu. Devletin başında Osmanlı hanedanından gelen Padişah bulunuyordu.
• Egemenlik Allah adına padişaha aitti. Bu nedenle bütün yetkiler padişahta toplanmıştır. Padişahlar, Bey, Gazi, Hünkar, Hüdavendigar ve Sultan gibi unvanlar kullanmışlardır.
• Padişahlar, hükümdarlık alameti olarak kendi adlarına hutbe okutup, para bastırmışlardır.
• Padişah adayı şehzadeler, yetişmeleri için san¬caklara gönderilirlerdi. Buna "Sancağa Çıkma" denilirdi. Devlet yönetiminde tecrübe kazanmala¬rı için gittikleri sancaklarda yanlarına "Lala" adı verilen tecrübeli devlet adamları verilirdi.
• I. Ahmet 1603 yılında bu uygulamayı kaldırarak "Kafes Usulü"nü getirdi. Bu tarihten itibaren şehzadeler sarayda yetiştirilmeye başlanıldı.
• I. Ahmet devrine kadar Osmanlı Devleti'nde pa¬dişah öldüğü zaman yerine kimin geçeceği belir¬lenmemişti. Her şehzadenin padişah olma hakkı bulunduğundan bu durum şehzadeler arasında taht kavgalarının çıkmasına neden olmuştur.
• I. Ahmet 1603'te Ekber ve Erşed (büyük ve akıl¬lı) olanın tahta geçmesi kuralını getirdi. Böylece taht kavgaları ve kardeş katliamı önlendi.
• Yavuz Sultan Selim'in Mısır Seferi (1517) ile Osmanlı padişahları aynı zamanda halife oldu¬lar.
• Padişahın yetkileri ilk kez ayanlar karşısında Sened-i İttifak ile kısıtlandı. Tanzimat Fermanı
ile Osmanlı Devleti'nde hukuk devleti anlayışı yerleşmeye başladı.
• 1876 Kanun-u Esasi ile anayasalı yönetime geçildi.
Divan-ı Hümayun
• Divan, devlet işlerinin görüşülerek karara bağ¬landığı en yüksek kuruldu. Divan teşkilatı Orhan Bey zamanında kurulmuştur. II. Mahmut yaptığı ıslahatlar sırasında Divanı kaldırarak yerine Ba¬kanlar Kurulu'nu kurmuştur.
• Divan, padişah için danışma meclisi niteliğinde¬dir. Divanın iki özelliği vardır, hem yönetim kuru¬mudur hem de en yüksek mahkemedir.
Divan üyeleri ve görevleri şunlardır;
1. Padişah : Padişahlar Fatih'e kadar (1475) diva¬nın başkanı idiler. Fatih'ten sonra padişahlar divan toplantılarına katılmadılar.
2. Vezir-i Azam (sadrazam): Padişahın mutlak vekili olup günümüzdeki Başbakan' in konumundadır. Padişah mührünü taşır, padişah adına tayin ve terfiler yapar ve devlet işlerini yürütürdü. Sadrazamlar padişah yerine sefere çıktıkları za¬man "Serdar-ı Ekrem"(Büyük Asker) unvanı alırlardı.
3. Vezirler: Günümüzde Devlet Bakanları konu¬munda olan vezirler daha çok askeri ve siyasi işlerden sorumlu idiler. Tecrübeli birer devlet adamı olup vezir-i azamın yardımcısı idiler. Osmanlı Devleti büyüdükçe sayıları artmıştır.
4. Kazaskerler: Anadolu ve Rumeli Kazaskeri ol¬mak üzere sayıları ikidir. Adalet, eğitim, kültür ve diyanet işlerine bakarlardı. Divandaki büyük davalara bakan kazaskerler ayrıca kadı ve müder¬rislerin (profesör) tayin ve terfilerine bakarlardı. Günümüzdeki hem Milli Eğitim hem Adalet Bakanı konumundaydılar.
5. Defterdarlar: Günümüzdeki Maliye Bakanı' nın konumunda olan defterdarlar, devletin bütün mali işlerinden sorumludur. Anadolu ve Rumeli defterdarları olmak üzere sayıları ikidir.
6. Nişancı: Protokol, yazı ve tapu işlerinde sorumlu idi. Padişah adına yazılan ferman, berat ve diğer belgelere padişahın tuğrasını (imzasını) çekerdi. Os¬manlı kanunlarını çok iyi bilen nişancılar gerektiği zaman Divana bilgi verirlerdi.
• Bu görevlilerden başka 16. yüzyıldan itibaren di¬van üyeleri arasında din işlerinden sorumlu Müftü (Şeyhülislam), donanmadan sorumlu Kaptan-ı Derya ve dış işlerinden sorumlu Reis'ül Küttap da katılmıştır.
***FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ (1451_1481) ***
İstanbul’un Alınma Sebepleri=
1.Rumeli topraklarının güvenliğini sağlamak
2.Rumeli fetihlerini kolaylaştırmak
3.Bizans’ın Anadolu ve Rumeli arasındaki bağlantıyı kesmesini önlemek
4.Bizans’ın Avrupalıları , Anadolu Beyliklerini ve şehzadeleri kışkırtmasını önlemek
5.Hz. Muhammed ‘in (sav) hadisi
6.Boğazlardan geçen ticaret yollarının güvenliğini sağlamak
7.Hıristiyan dünyasının doğudaki en güçlü kalesini ortadan kaldırmak.
İstanbul’un Alınmasını Geciktiren Sebepler=
1.Bizans siyaseti
2.Rum ateşi(Grejuva)
3.Avrupa’nın yardımı
4.Güçlü surlar
Fetih İçin Yapılan Hazırlıklar
1.Kahraman oğulları etkisiz hale getirildi
2.Y.Beyazıt’ın yaptırdığı Anadolu hisarının karşısına Rumeli hisarını yaptırdı
3.Avrupa’dan gelebilecek tehditlere karşı tedbirler aldı
4.Büyük toplar(şahi) ve havan topları yaptırdı.
5.400 parçalık bir donanma oluşturdu
Fethin Türk tarihi Açısından Önemi (Sonuçları)
1.Osmanlı Devleti imparatorluk oldu
2.İstanbul başkent oldu
3.Devletin gücü ve otoritesi arttı
4.Türklerin, Balkanlarda ilerlemesi kolaylaştı
5.Boğazdan geçen ticaret yolları Osmanlının eline geçti
6.Anadolu ve Rumeli topraklarının güvenliği sağlandı
7.Denizciliğe önem verildi
8.Osmanlı devlet yönetiminde değişiklikler oldu
9.Boğazların savunulması kolaylaştı
Fethin Dünya Tarihi İçin Önemi
1.Fetihte kullanılan topların ,Avrupa da örnek alınmasıyla Dere beylik (feodalite) yıkıldı. Krallıklar güçlendi
2.İpek yolunun ele geçmesiyle Avrupa yeni yollar aramaya başladı(coğrafi keşifler)
3.Bizans’tan kaçan bilim adamları İtalya’ ya giderek Eski yunan ve Roma kültürünü canlandırarak Rönesans’ın doğmasına ön ayak oldular.
4.Bizans(Doğu roma) sona erdi
5.Orta çağ bitti, yeni çağ başladı
6.Ortodokslar, Osmanlı himayesine alınarak Avrupa Hıristiyan birliği bozuldu
#Sırpların düşmanca hareketleri ve İstanbul’un güvenliği için Sırbistan alındı (1459)
# Mora halkının yardım istemesi üzerine Mora alındı
# Arnavutluk(1479), Eflak(1462), Boğdan(1476), Bosna ve Hersek (1466) alındı
Osmanlı_ Venedik Savaşı (1463–1479)
Osm. Devletini Ege ve Akdeniz de ki fetihleri sebebiyle başlayan savaş 16 yıl sürdü.1479 da yapılan antlaşma ile ilk defa Venediklilere kapitülasyon (ayrıcalık) verildi. Amaç ticareti canlı tutmak ve Hıristiyan birliğini bozmaktı.
#Ege adalarının birçoğu alındı.
#1480 de Otranto alındı.
#Candar oğulları alınırken, Karaman oğulları etkisiz hale getirildi.
Otlukbeli Savaşı (1473)
Fatih ile Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan arasında oldu. U. Hasan’ın Karaman oğullarını desteklemesi, Venedikle iş birliği yapması, Fatih’ten Sinop ve Trabzon’u istemesi ve Anadolu Üzerinde ki egemenlik nedeniyle başlayan savaşı Osmanlılar kazandı. Akkoyunlu devleti yıkılırken yerine Safevi devleti kuruldu.
# 1461 Trabzon Rum imp alındı.
#1475’te halkın yardım istemesi üzerine Kırım alındı. Karadeniz, Türk gölü olurken Karadeniz ticaret yolları ele geçirildi.
#Hicaz su yolları yüzünden Memluklularla ara bozuldu.
# Kanunname_i Ali Osman hazırlandı.Bu Osm.’nin ilk anayasası niteliğindedir.
***2.BEYAZİT DÖNEMİ (1481_1512)***
#Kardeşi Cem ile giriştiği taht kavgası nedeniyle dönemi sönük geçmiştir.
#Memluklular ile 6 yıl süren savaşlar yapıldı
#Venedik ile yapılan deniz savaşı kazanıldı
#Şahkulu isyanı bastırıldı
#Cem olayı nedeniyle Endülüs (ispanya) Müslümanlarına yardım yapılamadı
#Şii tehlikesi karşısında pasif kalması nedeniyle oğulları arasında taht kavgası başladı
***YAVUZ SULTAN SELİM DÖENMİ (1512-1520)***
Çaldıran Savaşı (1514)
SEBEP: Şah İsmail’in Anadolu’da Şii propagandası yapmasını önlemek
SONUÇLAR: 1.Şii tehlikesi azaldı
2.Dulkadir oğulları alındı, Ramazan oğulları Osmanlılara bağlandı
3.Doğu ve Güneydoğu Anadolu alını.
4.Osmanlılar ile memluklular komşu oldu.
#Yavuz Anadolu’da siyasi birliği yeniden kurdu.
Mercidabık (1516) ve Ridaniye(1517)Savaşları
SEBEPLER: 1.Yavuz un bütün İslam dünyasının lideri olmak istemesi.
2.Dulkadiroğulları nın ortadan kaldırılması, Ramazanoğulları nın Osmanlılara bağlanması.
3.Memlukların Şah İsmail ile ittifak yapması.
4.Mısır ın ve Baharat yolunun önemi.
5.Memlukların Osm. şehzadelerini korumaları.
SONUÇLAR
1.Suriye, Hicaz, Mısır ve Filistin alındı.
2.Halifelik Osmanlılara geçti.
3.Venedikliler Kıbrıs için ödedikleri vergiyi Osmanlılara ödemeye başladılar.
4.Baharat yolu Osmanlılara geçti.
***KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520-1566)***
#Canberd Gazali, Ahmet Paşa, Baba Zünnun ve Kalenderoğlu isyanlarını bastırdı.
Batıdaki Gelişmeler
Batı politikası: Avrupa Hıristiyan birliğini bozmak.
#Belgrad ın fethi ile(1521)önemli bir üs elde edildi ve Orta Avrupa nın yolu açıldı.
Mohaç Meydan Savaşı (1526)
SEBEPLER
1.Fransa kralı Fransuva yı kurtarmak.
2.Avrupa daki ittifakı parçalamak.
SONUÇLAR
1.Macaristan alındı. 2.Fransuva kurtarıldı.
1.Viyana Kuşatması (1529)
Avusturya kralı Ferdinand ın Budin i alması üzerine yapıldı. Ancak Viyana alınamadı. Çünkü;
1.Ağır toplar getirilmedi. 2.Erzak azalmıştı.
3.Kış yaklaşmıştı.
Alman Seferi (1532)
Ferdinand ın Budin e saldırması üzerine yapıldı. Kimse karşısına çıkamadı.1933 de İstanbul antlaşması yapıldı. Buna göre Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına eşit sayılacaktı.
#Bu anlaşma ile Avusturya Osmanlı üstünlüğünü kabul etmiş oldu.
#1566 Zigetvar seferi Kanuni nin son seferidir.
—Kapitülasyonlar 1535-
AMAÇ
Avrupa Hıristiyan birliğini parçalamak En önemli madde: Anlaşma iki hükümdar sağ kaldığı sürece geçerli olacaktı. Böylece Kanuni elinde önemli koz bulundurmuş oldu.
Doğudaki Gelişmeler
İran a 3 sefer yaptı.Sonunda1555 yılında Amasya ant imzalandı. Bu İran ile yapılan ilk resmi anlaşmadır.
—Denizlerdeki Gelişmeler
Rodos un Fethi(1522)
Rodos daki şovalyelerin Mısır. Anadolu. Suriye arasın daki ulaşımı engellemeleri üzerine Rodos alındı.
#Cezayir i Barbaros hayrettin alarak Osmanlılara verdi.
Preveze Deniz Savaşı(28 Eylül 1538)
SEBEP Ege ve Akdeniz deki adaların Osmanlılarca alınması.
#Osmanlı donanmasının başında Barbaros, Haçlı donanmasının başında Andrea Dorya bulunuyordu.
SONUÇLAR
1.Akdeniz Türk gölü oldu.
2.Osmanlı Akdeniz deki üstünlüğünü kabul ettirdi.
#Cezayir, Trablusgarp, Cerbe adası alındı.
Hint Deniz Seferi
SEBEPLER
1.Portekizlilerin Baharat Yoluna hâkim olmak istemeleri.
2.Portekizlilerin Müslüman tüccarla zarar vermeleri.
3.Hint Müslümanlılarının Osmanlı dan yardım istemesi.
4. Portekiz ve İspanya nın Hıristiyanlığı yaymak istemeleri.
# Birinci seferi Süleyman Paşa İkinci seferi Piri Reis üçüncü seferi Murat Reis dördüncü seferi Seydi Ali reis yaptı.
SONUÇLAR
1.Osmanlı bu seferlere gereken önemi vermedi.
2.Osmanlılar karadan destek alamadı.
3.Osm. donanması Hint Okyanusu ve Portekizliler karşında zayıf kaldı.
4.Yemen, Aden, Sudan, Habeşistan alındı.
5.Osmanlı ve Portekiz zayıflarken buraya önce Hollanda sonra İngiltere yerleşti.
***2.SELİM DÖNEMİ (1566-1574)***
Sokullu Mehmet Paşa Dönemi
İkinci Selim eğlenceye düşkün olduğundan bütün devlet işlerini Sokullu Mehmet Paşa yaptı. Bu yüzden bu döneme Sokullu dönemi denir.
Kıbrıs ın Fethi(1571)
Doğu Akdeniz in güvenliği için alınması gerekiyordu. Sokullu Haçlıların birleşe bileceği endişesi ile karşı çıktı. Kıbrıs ın fethi ile Doğu Akdeniz in güvenliği sağlandı. İnebahtı Deniz savaşı na yardımcı oldu.
İnebahtı Deniz Savaşı(1571)
Sebebi Kıbrıs ın fethidir. Karada çok başarılı olan Müezzinzade Ali paşa nın denizdeki beceriksizliği yüzünden ilk büyük yenilgimizi (denizlerdeki) aldık.
—Süveyş Kanal Projesi-
Bu kanal açılsaydı Osmanlı devleti doğu denizlerine açılacak, Baharat Yolu canlanacaktı. Ancak ilgisizlik yüzünden gerçekleşmedi.
—Don. Volga Kanal Projesi: Bu nehirler birleştirilirse, Osmanlı donanması Hazar Denizi ne geçebilecek, Rusya nın güneye inmesi engellenecek, İran kuzeyden kontrol edilecek, Asya Türkleri ile ilişki kurulabilecekti. Ancak proje Rus saldırıları, Kırım hanının ihaneti ve ilgisizlik yüzünden gerçekleşmedi.
OSMANLI DENİZ İMPARATORLUĞU
ORHAN GAZİ (1324-1362): Osmanlıların denizcilik deneyim¬leri olmamasına rağmen küçük gemilerden oluşan bir donanma kurarak Marmara Denizi'ne açıldılar. Bu dönemde Osmanlılar sınırlarına kattığı Karesi Beyliği donanmasından faydalandılar.
YILDIRIM BEYAZID (1381 -1402): Zamanında Gelibolu'da tersane açıldı ve Gelibolu donanmanın üssü oldu.
FATİH SULTAN MEHMET (1451-1481):Karadeniz kıyılarında güvenliğin sağlanması ve Karadeniz ticaret yolları üzerinde güvenliğin kurulmasını istiyordu. Bu amaçla;
1459'da Cenevizlilerden ticaret kolonisi olan Amasra'yı aldı.
1460'ta Kastamonu ve Sinop civarında hüküm süren Candaroğulları Beyliği'ni Osmanlı topraklarına kattı.
1461'de Trabzon Rum Devleti'ne son verdi ve Trabzon'u aldı.
1477'de Kırım Hanlığı'nı Osmanlı Devletine bağladı.
Uyarı
Kırım’ın alınması ile Karadeniz bir Türk Gölü haline geldi. Doğu ticaret yolları (İpek Yolu) güvenlik
altına alındı.
II.BEYAZID(1481-1512):Karadeniz'in kıyısında bulunan Killi ve Akkerman kalelerinin alınmasıyla hem Tuna Nehrinin girişi kontrol al¬tına alındı hem de Kırım'la karadan bağlantı sağlandı. Bu dönemde
Venediklilerden İnebahtı, Modon ve Koron kaleleri alındı.
YAVUZ SULTAN SELİM (1512-1520):
Osmanlı donanmasını büyüttü. Yavuz Sultan Selim'in Mısır'a yönelik kara hare¬katında Türk Donanması büyük lojistik destek sağlamıştır. Ya¬vuz’’un başarıları ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuzey Afrika'da bir güç merkezi haline gelmesi, Akdeniz'de ba-ğımsız olarak faaliyet gösteren Türk ve Müslüman denizcileri Osmanlı Devleti ile kaynaştırmıştır.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN (1520 -1566):
Rodos adası fethedildi (1522). Rodos'un fethiyle Suriye ve Mısır ticaret yolunun güvenliği sağlandı.
Kanuni Avrupalıların Barbaros dedikleri Hızır Reis'i İstanbul'a davet etti ve onu Kaptan-ı Derya olarak donanma kornutanlığına atadı (1533). Böylece onun yönetiminde olan Cezayir Osmanlı yönetimine geçti.
Girit adası 24yıllık bir kuşatmadan sonra 1669 da alındı.
Sinop Baskını
Ruslar tarafından yapılan baskınla Kırım Savaşı başladı. (1853)Savaşın sonunda Paris ant. yapıldı.(1856)Bu antlaşma ile Osmanlı Avrupa Devleti sayıldı. Topraklarının bütünlüğünü Avrupa sağlayacaktı.(Osmanlı nın ne kadar güçsüz olduğu görülüyor.) Rusya ve Osmanlı Kara Deniz de donanma bulunduramayacaktı.(Osmanlı savaşta kazanmış, masa başında kaybetmiştir.)
Çeşme Baskını
1770 de Ruslar Çeşme deki Osmanlı donanması yaktılar. Bu olayda sonra Baron de Tott donanmayı iyileştirmeye çalışmıştı.(Yabancı Uzmanlar) Cezayirli Gazi Hasan Paşa Tersane Hendesehanesi yani Deniz Harp okulunu kurdu. Daha sonra Mühendishane-i Bahri Hümayun kuruldu.
Mehter: Pek ulu anlamına gelir. Her gün padişahın olduğu yerde, yatsı namazından önce, sabah namazı öncesinde vs. nevbet vurulurdu.II.Mahmut mehterhaneyi kaldırarak mızıkayı Hümayun-ı kurdu. Mehter askerimizi coştururken düşman askerimizi korkuttu.
İbrahim Müteferrika: Aslen Macar’dır. Sait Çelebi ile Osmanlı’da ilk matbaayı açtı.
Levni: Minyatürleri ile tanınmıştır.
Yabancı Seyyahlar Nelerden Etkilendiler
-Bayram geleneklerinden
-Temizliklerinden, hamam kültüründen
-Çocuk sevgisinden
-Kahve kültüründen
-İçki, kumar gibi alışkanlıklarının olmadığından
-Savaşçı özelliklerinden
-Hayvan Sevgisinden
-Ev dekorasyonundan
-Çiçek Sevgisinden
-Yemek kültüründen
YENİLİKLER VE OSMANLI DEVLETİ
*İlk resmi gazetede atamalar, mahkeme kararları, padişahların icraatları yer alıyordu. Devlet memurlarının okuması istenmiştir.
*İlk özel gazeteyi bir İngiliz’in çıkarması tamamen ekonomikti.
*İlk demiryolu İzmir-Aydın arasına yapıldı. Nüfus fazla, ticari potansiyel yüksekti. Ayrıca İngiliz sanayisinin ihtiyaç duyduğu hammadde boldu.
*Her yönden geri kaldığımız için teknik elemanları, subay ve öğretmenleri Avrupa’dan getirdik.
*Savaşlardaki başarısızlık nedeniyle ilk ıslahatlar hep askeri alanda yapılmıştır.
*Yurt dışına çıkan ilk padişah Abdülaziz’dir. Etkilendiği için ülkede teknik okullar açıldı. Demir yollarına ve deniz kuvvetlerine önem verildi.
***LALE DEVRİ(1718-1700)***
Pasarofça Ant. ile başlar, Patrona Halil isyanı ile sona erer. Padişah 3. Ahmet, sadrazam Nevşehirli damat İbrahim Paşadır.
Lale Devri Islahatları=
1.ilk matbaa açıldı.(İbrahim müteferrika(Sait çelebi)
2.İlk çiçek aşısı yapıldı.
3.ilk itfaiye teşkilatı (tulumbacılar) kuruldu.
4.Kâğıt, çini, kumaş fabrikası kuruldu.
5.tercümeler yapıldı. Kütüphaneler açıldı.
6.Yurt dışına geçici elçiler gönderildi.
#Matbaaya dini eserler basmamak şartıyla izin veridi. Çünkü hattatların tepkisinden çekinildi.
Matbaa batıdan alınan ilk teknik araçtır.
Matbaada ilk basılan eser Vanlı Mehmet Ağa’nın Vankulu Lugatı dur.
Lale Devri Patrona Halil isyanıyla sona erdi.
***1. MAHMUT (1730-1754)***
#İlk defa Avrupa dan subay getirilerek askeri alanda yenileşmeye önem verildi.(Kont De Bonneval –Humbaracı Ahmet Paşa)
#Mühendishane-i Berri Hümayun(kara mühendishanesi) açıldı.
***DURAKLAMA DÖNEMİ(1579-1699)***
Duraklamanın İç Sebepleri
1.Yönetimin bozulması
a.Sancak sisteminin kaldırılması
b.Divana önem verilmemesi
c.Rüşvet ve adam kayırma
2.Ordunun bozulması
a.Tımar sisteminin bozulması
b.Kapı kulu ocağının bozulması
3.Maliyenin bozulması
a.Tımar sisteminin bozulması ile tarım gelirlerinin azalması
b.Kapı kulu askerlerinin sayısının artmasıyla hazineden daha çok paranın çıkması
c.Savaşların uzun sürmesi, ganimetin azalması
4.Eğitimin bozulması
5.Devletin yapısı
a.Değişik milletleri bir arada tutmanın zorluğu
b.İç isyanlar
Duraklamanın Dış Nedenleri
1.Devletin doğal sınırlara ulaşması
2.Güçlü devletlere komşu olunması
3.Ticaret yollarının değişmesi
4.Kapitülasyonların olumsuz etkisi
5.Batıdaki gelişmelerin takip edilmemesi
***3.MUSTAFA(1754-1774)***
#Avrupa dan subay getirildi. (Baron De Tot).
#Donanmamız Çeşme de yanması üzerine Mühendishane-i Bahri (Deniz) Hümayun açıldı.
***1. ABDÜLHAMİD(1774-1789)***
#Askeri alanda batılaşmaya devam edildi.
***3.SELİM(1789-1807)***
1.Nizam-ı Cedit adında bir ordu kuruldu.
2.İran-ı Cedit hazinesini kurdu.
3.Sürekli elçilikler açıldı.(Avrupa da).
4.ilk devlet matbaası açıldı.
5.Yerli malı özendirilmeye çalışıldı.
6.Yeni çerilere eğitim zorunluluğu getirildi.
7.Vezirleri seçme hakkı padişaha ve sadrazama bırakıldı.
#Nizam-ı Cedit=Hem yapılan yeniliklere hem de kurulan orduya verilen isimdir.
#Bu dönem Kabakçı Mustafa isyanı ile sona erdi.
II.MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI
A-Yönetim (İdari) Alanda
1-Divan kaldırılarak nazırlıklar (Bakanlıklar) kuruldu
2-Müsadere (El koyma) geleneği kaldırıldı. .(Özel mülkiyet ve miras hakları gelişti.)
3-Çeşitli meclisler açıldı.
B-Askeri Alanda
1-Sekban-ı Cedit Ocağı kuruldu.(Yeniçerilerin tepkisi üzerine kaldırıldı.)
2-Eşkinci Ocağı kuruldu.(Yeniçerilerin tepkisi üzerine kaldırıldı.)
3-Yeniçeri Ocağı kaldırıldı.(Vaka-yı Hayriye) Bu olayla yeniliklerin önündeki en büyük engel kaldırıldı. Padişahın otoritesi arttı.
4-Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu kuruldu.
C-Sosyal Alanda
1-Kılık- kıyafette düzenleme yapıldı.(Devlet memurlarına fes, pantolon ve ceket giyme zorunluluğu getirildi. Amaç memurları halktan ayırabilmekti.)
2-İlk nüfus sayımı yapıldı.(Yalnızca erkekler sayıldı. Çünkü amaç vergi verecekleri ve askere gidecekleri tespit etmekti.)
3-Posta teşkilatı kuruldu.
D-Eğitim Alanında
1-İlköğretim zorunlu oldu (Yalnızca İstanbul’da)
2-İdadi (Lise) ve Rüşdiyeler (Orta okul) açıldı.
3-Harbiye ve Tıbbiye açıldı.(Tıbbiye ordunun doktor ihtiyacını karşılamak için açıldı)
4-Avrupa’ya öğrenci gönderildi.(Avrupa’daki gelişmeleri takip etmek amacıyla gönderildiler fakat çoğu oradaki siyasi atmosferden etkilendiler ve siyastci,gazeteci,şair oldular.)
5-Takvim-i Vakayi isimli ilk resmi gazete çıkarıldı.
*Türkiye’de ilk gazete 1795 yılında Fransızlar tarafından çıkarılan Haber Bülteni’dir.
*Türkçe yayınlanan ilk gazete bir İngiliz’in çıkardığı Ceride-i Havadis’tir.
*Türkler tarafından çıkarılan ilk gazete (Agah Efendi – Şinasi) Tercüman-ı Ahval’dir.
TANZİMAT FERMANI (1839)
Mısır ve Boğazlar sorununun çözümünde Avrupa’nın desteğini alabilmek için ilan edildi. Padişah I.Abdülmecit, Sadrazam Mustafa Reşit Paşa’dır.
1-Kanun önünde herkes EŞİTTİR.
2-VERGİ kişilerin kazancına göre alınacak.
3-RÜŞVET ve iltimas kaldırılacak.
4.ASKERLİK işleri belli bir düzene göre yapılacak.
5-KANUNUN üstünlüğü kabul edilecek.
Yukarıda bazı maddelerini verdiğimiz Tanzimat Fermanı; mutlakıyetin gücünü sınırlandırmıştır ve ilk kez bu ferman ile Osmanlı Dev¬leti hukuk üstünlüğünü kabul etmiştir. Bu durum demokratikleşme yolunda atılmış en önemli adımlardan birisidir. Ancak Osmanlı halkı Tanzimat Fermanı ile yönetimde söz sahibi olamamıştır.
ISLAHAT FERMANI (1856)
Avrupalı devletlerin baskısıyla ilan edilen ferman,Tanzimat Fermanı’nın genişletilmiş halidir.Bu fermanla azınlıklar,Müslüman halktan daha ayrıcalıklı hale geldiler.Demokratik hareketi sayılmasının nedeni bütün Osmanlı halkının can,mal ve namusunun korunması ve kanun önünde eşit sayılmalarıdır. Avrupa devletleri bu fermanla iç işlerimize karışmaya başladılar.
I.MEŞRUTİYET
1876 yılında 2. Abdülhamit Jön Türklerin baskısıyla 1. Meşrutiyeti ilan etti. Jön Türkler Meclisi açarak yabancı devletlerin iç işlerimize karışmasını önlemek istiyorlardı. İlk anayasamız Kanun-i Esasi Mithat Paşa ve arkadaşları tarafından hazırlandı. Ancak 2. Abdülhamit 93 Harbi’ni (1877–78 Osm.-Rus Savaşı’nı) bahane ederek Meşrutiyete son verdi.
II.MEŞRUTİYET
1908 yılında İttihat ve Terakki Partisinin çabalarıyla 2. Meşrutiyet ilan edildi. 13 Nisan 1909 da meşrutiyet karşıtları İstanbul’ da 31 Mart isyanını çıkardılar. Bu isyan Hareket Ordusu tarafından bastırıldı.16 Mart 1920’de İstanbul’un işgali ile Osmanlı Meclisi Meclis-i Mebusan kapatıldı
ZİRAAT BANKASI
Memleket sandıkları kuruldu. Yolsuzluklar üzerine Menafi sandıklarına dönüştürüldü. 1888’de Ziraat Bankası kuruldu.
*Türklerde zengin kimse olmadığından banka ile uğraşan, parasını bankaya yatıran olmadı. Paraya ihtiyacı olan da tefecilerden alıyordu. Ziraat bankası çiftçiyi tefecilerden kurtarmak amacıyla kuruldu.
Osmanlı Devletinde Dönemler
1299-1453 :Kuruluş Dönemi
1453.1579(Sokulunun ölümü) :Yükselme “
1579–1699(Karlofça Ant. ) :Duraklama “
1699-1792 (Yaş Ant.) :Gerileme “
1792-1922 :Dağılma “
BİLİNMESİ GERKEN KAVRAMLAR:
1.Etkileşim 2.Görüş 3.İletişim 4.Kişilik 5. Sansür 6.Panel 7.Rtük 8.Tekzip 9. Özgürlük 10. Empati
İLETİŞİM: karşılıklı bilgi alışverişi amacına yönelik bütün etkinliklere denir.
*Bir insan karşısındakinin sözlerini yanlış anlarsa yada onun söyledikleri ile ilgili olmayan bir tepki verirse, bu durumda iletişim çatışması yaşanmış olur.
Olumlu İletişim Kurmak İçin Yapılması Gerekenler
1-Haksız eleştiri yapmamalı
2-Hatanızı kabul edin
3-Gereksiz tartışmaya girmeyin
4-Konuyu anlamadan itiraz etmeyin
5-Kendinizi büyük görmeyin
6-Görünüşünüze dikkat edin
7-Jest ve mimikleriniz doğal olsun
8-İyimser olun
9-Sevgiye ve saygıya önem verin
10-Karşınızdakini dinlemeyi bilin
*Beden dili iletişimde %60 oranında etkilidir.
11-İletişimde açık ve net olun
12-Dili iyi kullanın
13-Empati kurmayı unutmayın
14-Konuşurken ya da dinlerken göz teması kurun
15-Hoşgörülü olun
*İletişim çatışmasında yaş, kültür seviyesi, ekonomik duru, yetişme ortamı, psikolojik yapı, eğitim yapısı etkendir.
KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI
Televizyon, internet, radyo, gazete, dergi
TRT: 1964 yılında kuruldu. 1968’de ilk televizyon yayınlarına başladı. İlk genel müdürü Adnan ÖZTRAK’ dır.
Ülkemizde en etkili kitle iletişim aracı televizyondur. İnsanların giyim tarzını, konuşma şeklini, hayata bakışını, olaylar karşısında duygularını, diğer insanlar hakkındaki düşüncelerini etkilemektedir.
*Kitle iletişim araçları toplumun geniş kesimlerine ileti (mesaj) dağıtan araçlardır. Yazılı olanlar gazete, dergi, broşür, kitap; görsel olanlar televizyon, bilgisayar (internet), CD, film, sinema, radyodur.
*Televizyonun iyi yanları: TV dünyaya açılan bir penceredir. Dünyada ki birçok olayı anında öğrenebiliyoruz. Aile bütünlüğünü sağlar. Aydınlatıcı ve eğlendiricidir.
*Televizyonun kötü yanları: pasif bir etkinliktir. Hareket gerektirmez. Şiddet programları çocukları etkilemektedir. Komşuluk ilişkilerini öldürür.
*Temel Haklar ve Ödevler
20. Madde: Özel Hayatın Gizliliği: herkes özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.
*1994 yılında Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) kurulmuştur. RTÜK yayın ilkelerine aykırı yayın yapan kanalları cezalandırır.
21. Madde: Konut Dokunulmazlığı: Kimsenin konutuna dokunulamaz. Hakim yada yetkili kılınmış makamın emri olmadan bir kişinin konutuna girilemez, arama yapılamaz.
Başlıca Temel Haklar:
1)Yaşama hakkı(17.)
2)Kişi dokunulmazlığı hakkı(17.)
3)Sağlık hakkı(56.)
4)eğitim hakkı(42.)
5)Dilekçe hakkı(74.)
6)özel yaşam gizliliği hakkı(20.)
7)Konut dokunulmazlığı hakkı(21.)
8)Seçme ve seçilme hakkı(67.)
Başlıca Temel Özgürlükler:
*Düşünce kanaat ve ifade özgürlüğü(26.)
*Basın özgürlüğü(28.)
*Din ve vizdan özgürlüğü(24.)
*Haberleşme özgürlüğü(22.)
*Yerleşme ve seyehat(23.)
*Toplantı hak ve seyehat özgürlüğü(23.)
*Bilim ve sanat özgürlüğü(27.)
Temel hak ve özgürlükler savaş.seferberlik,sıkı yönetim,olağan üstü hal,kamu sağlığı ve kamu güvenliği durumlarında devlet tarafından kısıtlanabilir.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme
Madde 16:
1-Hiçbir çocuğun özel yaşamına, ailesine, konutuna veya iletişimine, keyfi ya da haksız olarak müdahale edilemez. Hiçbir çocuğun onuruna ve itibarına haksız olarak saldırılamaz.
2-Çocuğun, bu tür müdahale ve saldırılara karşı yasal korunma hakkı vardır.
Sansür: İnsan ifadesinin çeşitli yollarla kontrol altına alınmasıdır. Pek çok durumda devlet tarafından uygulanır. Amacı toplumu korumaktır.
Atatürk ve İletişim
Sivas Kongresi sonunda alınan kararları halka duyurmak amacıyla İrade-i Milliye adlı gazete çıkarıldı. (Atatürk benim gazetem demiştir.)
10 Ocak 1920’ de Yunus Nadi ve Halide Edip tarafından Anadolu Ajansı (AA) kuruldu.
7 Ekim 1920:İlk resmi gazete (Ceride-i Resmiye) yayın hayatına başladı.
18 Kasım 1927 Ankara Radyosu yayına başladı.
Tekzip: Bir kişi ya da kurum hakkında gerçeğe aykırı yayın yapıldığında, yayınlanması istenen düzeltme ve cevap yazısıdır.
*Kitle İletişim Araçlarının Amaçları:
1-Haber verme 2-Eğitim 3-Reklâm 4-Denetim ve eleştiri 5-Eğlendirme 6-Kamuoyu oluşturma
İletişim Niçin Gereklidir?
• İnsan toplumsal bir varlıktır. Ve sürekli iletişim ihtiyacı içerisindedir.
• İletişim kültürünün oluşumunda ve gelişiminde önemli bir rol oynar.
• İletişim insanlar arasında ki bilgi alışverişini sağlar.
• İletişim toplumsal düzenin oluşmasında önemli bir rol oynar.
ETKİLİ İLETİŞİM
Toplumsal barış ve huzurun sağlanmasında kişiler arası iletişim çok önemli bir yer tutmaktadır.
.
Etkili iletişim yöntemini benimsemek ve bunu ilişkilerimizde doğru olarak kullanabilmek için iletişim engellerini bilmekte yarar vardır. İnsanlar arası etkileşim ve olumlu iletişimi engelleyen etmenleri şöyle sıralayabiliriz:
Kendi düşünce fikirlerimizi tek doğru olarak benimsemek, başkalarının fikir, düşünce ve duygularını önemsememek ve saygı göstermemek. İnsanların birbirleriyle yaptıkları iletişimde televizyonda ki tartışma programlarında bunu görmek mümkündür. Birçok insanın kendi fikirlerini tek doğru olarak anlattığını, karşısında ki insanın fikir ve düşüncesine değer vermediğini saygı göstermediğini görmekteyiz. Böyle bir durumda ise kişiler arasında olumlu ve etkili iletişimden söz edilemez.
Karşımızda ki kişi ya da kişileri sürekli yargılamak, eleştirmek ve suçlamak da iletişimimizi engeller. Bu tür iletiler sonunda kişiler kendilerini anlaşılmamış, itilmiş, haksızlığa uğranmış, daha çaresiz hissederler, karşılığında ise iletişimi keserler.
İfadelerimizde emir verme, yönlendirme eğiliminde olmak, insan davranışların kabul edilemez olduğu tutum ve davranışları benimsemek de iletişimin kesilmesine neden olabilir.
Kendimizi dinleyen tarafın yerine koyup, söyleyeceklerimizi o kişiye göre ayarlamalıyız. Karşımızdaki insana değer vermeliyiz. O zaman mesajlarımızı daha rahat iletebiliriz, dinleyende mesajı alma gayreti gösterir.
Açık ve anlamlı olabilmek için her türlü iletişim imkanını kullanmak gerekir.(Beden duruşu, yüz ifadesi, göz bakışı, el ve beden hareketleri, ses tonları.) Düzeltici geri iletimlerde açık ve duyarlı olmalıyız.
ÜNİTE II:ÜLKEMİZDE NÜFUS
BİLİNMESİ GEREKEN KAVRAMLAR:
İşsizlik
Demografi
Nüfusun özelliklerini,nüfus olaylarını inceleyen bilim dalıdır.
Nüfus: sınırları belli bir alanda, belli bir zaman diliminde yaşayan insan sayısına denir.
Yapılan nüfus sayımları ile nüfus miktarı, nüfus artışı, nüfusun ekonomik ve kültürel özellikleri, nüfusun dağılışı ve değişimi gibi özellikler tespit edilebilir.
TÜRKİYE’DE NÜFUS: İlk nüfus sayımı (1831) II. Mahmut döneminde yapıldı. Yalnızca ( vergi verecek ve askere gidecek olan) erkekler sayıldı. Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk nüfus sayımı 1927 yılında, ikincisi 1935 yılında yapılmıştır. 1990’ a kadar 5 yılda bir, sonra 10 yılda bir yapılmış ancak 1997 yılında seçmen sayısını tespit etmek için bir ara sayım yapılmıştır. Son nüfus sayımı 2000’ de yapıldı.
*Ülkemizde yapılan nüfus sayımları ile insan sayısı, nüfus yoğunluğu, nüfusun yaş ve cinsiyet, okuryazarlık, öğrenim durumu, iş durumu, medeni durum, köy ve kentsel durumu tespit edilir.
*Nüfus sayımlarını Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) yeni ismiyle Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yapar.
Nüfus Yoğunluğu: Bir yerde km²’ ye düşen insan sayısıdır.
Nüfus Yoğunluğu = Nüfus Miktarı / Yüz Ölçümü
*Türkiye’de en az nüfus artışı 2. Dünya Savaşı nedeniyle 1940–1945 arası, en fazla nüfus artışı hayat şartlarının düzelmesiyle 1955–1960 arası olmuştur.
*Nüfus Artışının Olumlu Sonuçları
1-Üretim ve vergi gelirleri artar.
2-Mal ve hizmetlere talep artar.
3-İşgücü artar ve ucuzlar, üretim ucuzlar.
4-Yurt savunması kolaylaşır.
*Nüfus Artışının Olumsuz Sonuçları
1-Kişi başına düşen mili gelir azalır.
2-Enflasyon ve işsizlik artar.
3-Göç ve çarpık kentleşme artar.
4-Kaynaklar hızla tükenir.
5-Trafik sorunu ortaya çıkar.
6-İhracat azalır
7-Anarşi, terör artar.
8-Altyapı yetersiz kalır.
—Türkiye’de Nüfusun Dağılışı-
Yoğun Nüfuslu Yerler:
-Marmara Bölgesi (Çatalca-Kocaeli):Nüfusun yoğun olma sebepleri tarım, sanayi, ulaşım, turizm, ticaret
-Kıyı Ege: Nedeni tarım, sanayi, turizm, ticaret
-İç Anadolu (Yukarı Sakarya): Nedeni başkentin burada olması, tarım, ticaret, sanayi
-Kıyı Akdeniz: Turizm, sanayi, tarım
-Doğu ve Batı Karadeniz Kıyıları: Tarım, sanayi, iklim
Seyrek Nüfuslu Yerler:
Doğu Anadolu’nun yüksek yerleri, Akdeniz’de Teke ve Taşeli Platoları, Ege’de Menteşe yöresi, Marmara’da Biga Yarımadası, Yıldız Dağları, İç Anadolu’da Tuz Gölü ve çevresi, Karadeniz’de Sinop, Bayburt ve Gümüşhane’ dir.
-Buraların iklimi sert, ulaşımı zor, dağlar fazladır. Madencilik, sanayi, turizm, tarım gelişmemiştir. (Bu şartlardan hepsi bir şehirde bulunmayabilir. Mesela Sinop’un iklimi çok güzeldir ancak iç kesimle bağlantısı zordur.)
NÜFUSUN DAĞILIŞINI ETKLEYEN FAKTÖRLER:
*İklim
*Yer şekilleri
*Yükselti
*Denizellik-karasallık
*Ekonomik etkinlikler
*Ulaşım
*Yer altı zenginlikleri
GÖÇ: Ekonomik, toplumsal, siyasi ve doğal nedenlerle insanların yer değiştirmesine göç denir.
İç Göç: Ülke içinde yapılan göçlerdir. Buda sürekli ve mevsimlik göç diye ikiye ayrılır.
İç Göçün Nedenleri:
1-Kırsal kesimde hızlı nüfus artışı
2-Tarım alanlarının miras yoluyla parçalanması
3-Kırsal kesimde iş imkanının yetersiz olması
4-Kentlerde ki iş, sağlık, eğitim vs hizmetlerin daha iyi olması
5-Doğal afetler
6-Makineli tarım
7-Güvenlik(terör)
8-Kan davaları
İç Göçün Sonuçları:
1-Çarpık (plansız) kentleşme
2-Altyapı sorunları
3-Belediye hizmetlerinin yetersiz kalması
4-İşsizliğin artması
5-Hırsızlık ve kapkaç gibi sorunların yaşanması
6-Çevre kirliliği oluşur
7-Trafik ve eğitim sorunları olur.
*Ülkemizde iç göçler doğudan batıya doğru olur. En çok göç Marmara, Ege ve Akdeniz’e olur. En çok göç veren bölgeler Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve Karadeniz’dir.
Dış Göç: Bir ülkeden başka bir ülkeye yapılan göçlerdir.
Dış Göçün Sebepleri:
1-İş bulma
2-Savaş ve doğal afetler
3-Ülkeler arası nüfus değişimi
4-Etnik ve kültürel nedenler
5-Turizm faaliyetleri
Sonuçları:
Göç alan ülkelerin nüfusu artar. Kültürel ilişkiler gelişir. Ekonomik ilişkiler gelişir.
Beyin Göçü: Yetişmiş insan gücünün bilimsel araştırmaları devam ettirmek için başka bir ülkeye gitmesidir
*Türkiye’de Yerleşmeyi Etkileyen Faktörler
İklim, yeryüzü şekilleri, toprak, ekonomik etkenler, ulaşım, su kaynakları, maden, turizm
YERLEŞME
Kırsal Yerleşme: Nüfusu 10 binden az olan yerlerdir. Kasaba, köy, köyaltı yerleşmeler (mezra, mahalle, bağ, yayla, divan)
Kentsel Yerleşme:
Küçük Şehir: 10.000-25.000
Orta Şehir : 25.000-100.000
Büyük Şehir :100.000-500.000
Metropol : 500.000 ‘den çok
Ekonomik özelliklerine göre de bölümlere ayrılır. Tarım şehri, turizm şehri, kültür şehri, vs.
DEVLET – VATANDAŞ ELELE
Anayasa 2. Madde: Türkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temek ilkelere dayanan, demokratik, laik ve SOSYAL bir hukuk devletidir.
Madde 42: Kimse eğitim-öğretim hakkından yoksun bırakılamaz.
İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için parasız ve zorunludur.
Madde 49: Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir. Ülkemizde ki sosyal güvenlik kurumları Emekli Sandığı (memurlar için), SSK (özeldeki işçiler için), Bağ-Kur (esnaf ve sanatkâr ve bağımsız çalışanlar için).
Madde 23: Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü.
Herkes yerleşme ve seyahat özgürlüğüne sahiptir. Bu haklar suç işlemesini önlemek, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak, düzenli kentleşmeyi sağlamak amacıyla sınırlandırılabilir.
3.ÜNİTE: TÜRK TARİHİNDE YOLCULUK
ANADOLU, ANAYURT
BİLİNMESİ GEREKEN KAVRAMLAR:
1.Fetih 2.Gaza 3.İskan 4.Siyasi güç
Anadolu ya Türk Akınları:
İlk Türk akınları 4.yy. da Avrupa Hunları, 6.yy. da Sabar Türkleri tarafından yapıldı. Ancak bu akınlar yurt edinme amacını taşımıyordu. Yurt edinmek amacıyla ilk akınları 1015 yılında çağrı bey yaptı.
Türklerin Anadolu’ya aileleri ile birlikte gelmeleri yerleşmek amacıyla geldiklerinin bir göstergesidir.
Pasinler (Hasankale) Savaşı (1048)
Sebeb:5.000 kişilik bir Selçuklu ordusunun Bizans tarafından pusuya düşürülmesi.
Önemi: Bizans ile B.Selçuklu Devleti arasında yapılan ilk büyük savaştır.
Sonuç: Selçuklularla Bizanslar arasındaki ilk ciddi karşılaşmadır.Selçuklular savaşı kazanmıştır.Türklerin batıya (Anadolu)ilerlemesi kolaylaştı.
Malazgirt Savaşı: 26 AĞUSTOS 1071
Sebeb: Bizans ın Türkleri durdurmak ve Anadolu dan atmak istemesi.
Sonuçları:
1 Türkiye tarihi başladı.
2 Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı.
3 Haçlı seferlerine sebep oldu.
4 Anadoluda İlk Türk Devletleri Kuruldu
5 Anadolu Selçuklu, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyetinin temelleri atıldı.
Anadolu'ya Yapılan İlk Türk Akınlarının Amacı
1. Anadolu yu tanımak
2. Alınması güç olan kaleleri yıpratmak
3. Gelecekteki yerleşmenin nasıl olacağını kararlaştırmak
Anadolu da Kurulan İlk Türk Devletleri
Anadolu’da Farklı Türk devletlerinin kurulmasının sebepleri
a- Farklı Türk boyları gelmiştir.
b- Büyük Selçuklu Devleti’ nde komutanlara fethettikleri yerler verilirdi. Bu durum fetihleri hızlandırırken parçalanmayı da hızlandırmıştır.
1. Danışmendliler: Danışmend Gazi Tarafından Tokat, Niksar, Sivas, Amasya, Çorum, Yozgat ve Malatya civarında kurulmuştur.
2. Saltuklular: Ebul Kasım tarafından Erzurum ve civarında kurulmuştur.
3. Mengücekliler: Mengücek Gazi tarafından Erzurum ve çevresin de kurulmuştur.
4. Artuklular: Artuk Bey in oğulları tarafından Doğu ve G.Doğu Anadolu çevresinde kuruldu.
5. Çaka Beyliği:Çaka Bey tarafından İzmir ve çevresinde kuruldu. Denizcilikte ilerlediler. Çaka Bey’ in öldürülmesi Türk denizciliğine vurulan ilk darbedir.
Bu Devletlerin Önemi:
1. Anadolu nun fethine yardımcı oldular
2. Yaptıkları eserlerle Anadolu yu bayındır hale getirdiler
3. Anadolu nun Türkleşmesine yardımcı oldular
Anadolu’da ilk medreseyi Danişmendliler Niksar’da (Yağıbasan) açtılar.Artukluların Diyarbakır’da yaptığı Malabadi Köprüsü dünyanın en büyük taş kemerli köprüsüdür.Divriği’deki Ulu Camii ve Darüşşifa UNESCO tarafından dünya mirası listesine alınmıştır.
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ (1077-13O8)
Kuruluş Dönemi:
a.Süleyman Şah: (1077-1086) İznik i alarak başkent yaptı.1077 de B.Selçuklu Sultanı Melik Şah Süleyman Şah a Hükümdarlık unvanı verdi. Halep i almak isteyince Tutuş a yenildi ve öldü.
Süleyman Şah’ın Mezarı Caber kalesindedir.
NOT: Bugün Türk askerinin nöbet tuttuğu,Türk bayrağının dalgalandığı,Türkiye sınırları dışındaki tek toprak parçamız caber kalesidir.
b. 1.Kılıç Arslan: (1092-1107)
Melik Şah Süleyman Şah ın çocuklarını yanına aldı. Melik Şah ölünce serbest kalan Kılıç Arslan Anadolu Selçuklu Devleti nin başına geçti. Bu yüzden A.Selçuklu tahtı 6 yıl boş kaldı. Malatya kuşatması 1. Haçlı Seferi yüzünden başarısız oldu.
Haçlılar İznik i Aldığından Konya başkent yapıldı. Suriye de Emir Çavlı ile yaptığı savaşta yenildi ve öldü. Çocukları yine B.Selçuklu Sultanı tarafından esir alındı.
c.1.Mesut:
Anadolu tahtı 9 yıl boş kaldıktan sonra 1.Mesut Sultan oldu. Döneminin en önemli olayı 2. haçlı seferidir.
d. 2.Kılıç Arslan (1155-1192)
Danışmendliler e son verdi.Anadolu Selçuklularda ilk gümüş parayı bastırdı. Ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırması en büyük hatasıdır.
Miryokefalon Savaşı (1176)
Sebeb: Bizans ın Anadolu yu Türkler den geri almak istemesi.
Sonuçları
1. Bizans ın Anadolu yu alma umudu kalmadı.
2.Malazgirt Anadolu nun kapılarını açmış, Miryokefalon ise Anadolu nun sonsuza kadar Türk yurdu olduğunu ispatlamıştır.
3.Bizans savunmada kaldı.
4.Avrupalılar Anadolu ya Türkiye adını verdiler.
Yükselme Dönemi
a. 1.Gıyasettin Keyhüsrev: (1192-1196)
Ağabeyine yenilerek Bizans a sığındı.
b.Rüknettin Süleyman Şah: (1196-1204)
Saltuklular ı yıktı.
c. 1.Gıyasettin Keyhüsrev (1204-1211)
Antalya yı aldı. Venediklilerle bir ticaret antlaşması yaptı.
#Haçlı Seferleriyle canlanan Akdeniz ticaretinden yararlanmak isteyen A.Selçukluları ticaret yollarının ve liman şehirlerinin ele geçirilmesine önem verdiler.
Antalya önemli bir ticaret merkezi oldu. Bir tersane yapıldı. Samsun u alarak kapanmış olan Karadeniz ticaret yolunu açtı.
d.İzzettin Keykavus: (1211-1220)
Sinop u alarak önemli bir ticaret merkezi haline getirdi. Trabzon Rum İmparatorluğunu vergiye bağladı. Anadolu yu Uluslararası bir ticaret merkezi haline getirdi.
e.Alaaddin Keykubat (1220-1237):
A.Selçuklu Devleti en parlak dönemini yaşadı. Alanya yı alarak bir tersane yaptırdı.
Yassı Çemen Savaşı (1230)
Harzem şahların Ahlât a saldırması üzerine başlayan savaşı A. Keykubat kazandı ve Harzem şahlar yıkıldı.
—Kırım a bir sefer yaparak Karadeniz ticaret yoluna hakim oldu.
MOĞOLLARA KARŞI ALDIĞI SAVUNMA TEDBİRLERİ:
a.Elçi ve hediyeler göndererek iyi geçindi.
b.Harzem Şah ve Eyyubilerle ittifak yaptı.
c.Sivas, Erzurum ve Konya nın etrafına sur yaptı.
d.Ahlat ı aldı.
e.Doğudaki Kalelerini tamir ettirerek en seçme askerlerini yerleştirdi.
Anadolu Selçuklu Devletinin Yıkılışı
Baba i. İsyanı(1240):
SEBEPLERİ:1.Devletin kötü yönetilmesi. 2.Asya dan gelenlerin doğu ve güney doğu da birikmesi.
SONUÇLAR:1.Bu olay Moğollara cesaret verdi. 2.Bu olay A.Selçuklu Devletinin eski gücünde olmadığını gösterdi.
Kösedağ Savaşı (1243)
SEBEP: Baba i. İsyanının Moğollara cesaret vermesi.
SONUÇLAR:1. A.Selçuklu Devleti Moğolların Egemenliği altına girdi. 2. A. Selçuklu Devleti dağılma dönemine girdi. 3. Anadolu tahrip oldu.4. Birçok beylik kuruldu.
#Anadolu çağrılan Memluk Sultanı Baybars kendisini çağıranları ortada görünmemesi üzerine geri döndü.
#1308 de 2. Mesut un ölümüyle A.Selçuklu Devleti Yıkıldı.
Anadolu Selçuklu Beylikleri (Anadolu Türk Beylikleri / 2. Beylikler Dönemi)
1.OSMANLILAR: Söğüt ve Domaniç te Osman bey tarafından kuruldu. Oğuzların Kayı boyundandır. En çok karaman oğulları ile uğraştılar.
2.KARAMANOĞULLARI: Konya, Karaman civarında Mehmet bey kurdu. Mehmet Türkçe yi resmi dil ilan etti.(1277)
3.GERMİYANOĞULLARI: Kütahya civarında kuruldular. Kütahya, Simav, Emet ve Tavşanlı yı Osmanlılara çeyiz olarak verdiler.
4.KARESİOĞULLARI: Karesi bey tarafından Balıkesir ve Çanakkale de kuruldu. Osmanlıların (Orhan Bey) ele geçirdiği ilk beyliktir. Bu beyliğin alınmasıyla Osmanlılar denizciliğe başladılar.
5.HAMİTOĞULLARI: Isparta, Yalvaç, Eğirdir, Akşehir ve Beyşehir i 80 bin altın karşılığı Osmanlılara sattılar.
6.MENTEŞEOĞULLARI: Muğla ve civarında kuruldu.
7.CANDAROĞULLARI: Kastamonu ve Sinop ta kuruldu.
8.AYDINOĞULLARI: Birgi, Selçuk ve Tire de kuruldu.
9.DULKADİROĞULLRI: Maraş ta kuruldu.
10.SARUHANOĞULLARI: Manisa ve Civarında kuruldu.
11.ERATNA: Erzurum, Erzincan ve Sivas civarında kuruldu.
A.Selçuklu ve Beyliklerde Kültür ve Medeniyet Devlet Yönetimi:
#Hükümdarlık belirtileri: Para bastırma, Hutbe okutma
#Devlet Hükümdar ailesinin ortak malı sayılırdı. Tahta hükümdarın hangi oğlunun geçeceği belli değildi. Bunun iyi tarafı en iyi olanın başa geçmesiydi. Kötü yanı kardeş kavgalarına ve devletin yıkılmasına sebep olabilirdi.
#Hükümdar ailesinin erkek çocukları Melik ünvanı ile illere vali olarak atanır, yanlarına da tecrübeli bir devlet adamı atabey ünvanı ile verilirdi. Bundaki amaç Melik tahta geçtiği zaman tecrübe kazanmasıydı
#Divan: Devlet işlerinin görüşüldüğü kuruldur.
#Vezir: Hükümdarın yardımcısıdır. Hükümdardan sonra en yetkili kişidir. Divana hükümdar olmadığı zaman başkanlık ederdi.
#Subaşı: Güvenlik ve askerlik işlerine bakardı.
#Kadı: Adalet işlerine bakardı.
#İlk başkent İznik, son başkent Konya dır.
Ordu: a.Sultana ait askerler, ikta sahiplerinin beslediği askerler, Türkmenler.
Sosyal ve Ekonomik Hayat
Halk şehirli, köylü ve göçebe olmak üzere 3 gruba ayrılır.
#Ahi Teşkilatı: Esnaf arasındaki dayanışmayı sağlar, tecrübeli eleman yetişmesine ve kalitenin yükselmesini sağlardı.
#Devlet ticareti geliştirmek için han, kervansaray yaptırdı. Tüccarların can ve mal güvenliğini sağladı.(Sigorta ) Liman şehirleri alınarak tersane yaptırıldı. Venedik, Kıbrıslı tüccarlarla ticaret anlaşmaları yapıldı.
Toprak Yönetimi: Topraklar devlet malı sayılır ve 4 e ayrılırdı.
a.Has Arazi: Geliri hükümdara ait. Topraklardır.
b.İkta Arazi: Geliri asker ve devlet memurlarına, maaş, hizmet karşılığı verilen topraklardır.
c. Mülk Arazi: Başarılı devlet adamlarına verilen topraklardır.
d. Vakıf Arazi: Geliri hayır kurumları için ayrılan topraklardır.
Yazılı Dil ve Edebiyat
A.Selçuklularda resmi edebiyat dili Farsça, bilim dili Arapça, halk dili Türkçe idi. Beylikler Türkçe konuşurlardı. Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçe yi resmi dil ilan etmiştir. (13 Mayıs 1277)
#Mevlana Celaleddin Rumi, Hacı Bektaşi Veli, Yunus Emre sevgi ve hoşgörü konularını işleyen düşünürlerdir.
HAÇLI SEFERLERİ
a.Dini Nedenler:
—Kudüsü almak
—Papa nın gücünü artırmak istemesi
—Kluni tarikatının çalışmaları
b.Ekonomik Nedenler:
—Avrupa nın yoksul, Müslüman ülkelerin zengin olması
—Doğu ticaret yollarının Müslümanların elinde olması.
c.Siyasi Nedenler:
—Türk akınlarını durduramayan Bizans ın yardım istemesi.
d.Sosyal Nedenler:
—Derebey ve şovalyelerin serüven arzusu.
1. Haçlı Seferi (1096–1099)
Kudüs’ü almak için harekete geçtiler ve aldılar.
2.Haçlı Seferi (1147–1149)
Musul Atabeyi Zengi’nin Urfa yı alması. Başarısız oldular.
3.Haçlı Seferi (1189–1192)
Selahattin Eyyubi nin Kudüs ü alması üzerine yapılan sefer. Başarısız oldu.
4.Haçlı Seferi (1202–1204)
Kudüs ü almak için harekete geçtiler ama İstanbul u aldılar. İznik ve Trabzon da birer Rum devleti kuruldu.
SONUÇLAR
a.Dini Sonuçlar:
—Kilise ve din adamlarına duyulan güven azaldı.
—Skolâstik düşünce zayıfladı.
b.Sosyal Sonuçlar:
—Burjuva sınıfı önem kazandı.
c.Ekonomik Sonucu:
—Akdeniz ticareti canlandı. Akdeniz limanları(Cenova, Venedik, Marsilya) önem kazandı.
d.Siyasal Sonucu:
—Derebeylikler zayıflarken Krallık güçlendi.
e.Bilimsel sonuçlar:
—Avrupalılar kâğıt, barut, matbaa ve pusulayı Müslümanlardan öğrendi.
f.Türk İslam Dünyası Üzerindeki Sonuçları
—Anadolu, Filistin, Suriye tahrip oldu.
—Türklerin batıya ilerleyişi gecikti.
—Türklerin İslam Dünyası üzerindeki önemi arttı.
#Kâğıt ve matbaa Rönesans a, barut derebeyliklerin yıkılmasına, pusula ise coğrafi keşiflerin yapılmasına zemin hazırladı.
OSMANLI DEVLETİ (1299_1928)
Kuruluş Dönemi (1299-1453)
Osmanlılar Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyuna mensupturlar. Artuklular ile birlikte Anadolu’ya gelmişlerdir.
Moğol baskısı sonucunda bir çok Türk boyu gibi Kayı boyuda Anadolu’ya geldi. Başlarında bulunan Süleyman Şah Fırat Irmağı’ndan geçerken boğulmuş, yerine oğlu Ertuğrul Gazi geçmiştir. 1230 tarihinde yapılan Yassı Çimen Savaşı’nda A.Selçuklu Devleti’ni desteklemişler, bu yardımları karşılığında A.Keykubat Ankara Karacadağ yöresini yurt olarak Kayı boyuna vermiştir.
Daha sonra Ertuğrul Gazi Söğüt ve Domaniç’i aldı. Başarılı hizmetlerinden dolayı Kayı boyuna Batı Uç beyliği verildi. Osmanlılar önce A.Selçuklu Devleti’ne, sonra İlhanlı Devleti’ne en son olarak da Çobanoğulları’na bağlandılar.
Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra beyliğin başına devlet adamlarının isteğiyle şehzadelerin en küçüğü Osman Bey ( 1281) geçti. Kendisini yeterince güçlü hisseden Osman Bey 1299 yılında bağımsızlığını ilan etti.
OSMANLILARIN İMPARATORLUK HALİNE GELME SEBEPLERİ
1 - Bizans sınırında kurulması.
2 - Diğer beylikler tarafından rahatsız edilmemesi.
3 - Balkanlarda güçlü bir devletin olmaması.
4 - Türkmen göçleri.
5 - İktidarın tek elde toplanması.
6 - Diğer beyliklerden katılımın olması.
7 - Osman devlet adamlarının iyi yöneticiler olması.
8 - Beylik topraklarının tarım ve hayvancılığa uygun olması.
9 - Yerleşme (iskan) politikası.
10- Hoşgörü ve adalet.
BALKANLARIN DURUMU
Bizans iyice zayıflamıştı.Taht kavgaları eksik olmuyordu.Tekfur denilen valiler merkezi dinlemiyorlardı.Köylü üzerindeki vergi ve angaryaları sürekli artırıyorlardı.Pek çok Bizans şehri adaletli Osmanlı yönetimini kabule hazırdı.Bizans ordu ve donanması ülkeyi koruyacak güçte olmadığından Osmanlı ilerleyişi kolaylaşmıştır.Balkanlarda güçlü bir devlet bulunmuyordu.Feodal beylikler ve devletçikler birbirleriyle savaşıyorlardı.Batıdan Macar,güneyden ise Venedik baskısı vardı.Macar ve Venedikliler Katolik,Balkanlar ise Ortodoks idi.Mezhep farklılıkları nedeniyle aralarında birlik yoktu.Bu da Osmanlı ilerleyişini kolaylaştırmıştı.
ANADOLU’NUN DURUMU
Kösedağ Savaşı sonrasında A.Selçuklu Devleti zayıflamış,özellikle uç beylikleri başına buyruk davranmaya başlamıştır.İlhanlı Devleti 14.yy.da parçalanınca Anadolu’daki beylikler bağımsız olmuşlardır.Bu beyliklerin bazıları A.Selçuklu Devleti’nin mirasını ele geçirmeye yönelip,çatışmaya girmeleri hem güçsüzleşmelerine hem de halkın yoksullaşıp bunalmasına yol açmıştır.Bunalanlar daha düzenli yaşama ortamının oluşmaya başladığı Osman’lı topraklarına sığınmıştır.Osmanlılar diğer beylikler arasındaki çatışmalardan uzak durmuş ve Bizans topraklarında ilerleyerek güçlenmiştir.
OSMAN BEY DÖNEMİ ( 1281 – 1324 -6 )
A.Selçuklu Devleti’nin zayıflaması İlhanlılar’ın da batıda etkili olamaması üzerine Osman Bey 1299 da bağımsızlığını ilan etti.Karacahisar’ı alarak başkent yaptı.Bilecik,İnegöl,Yarhisar’ı aldı.Bilecik’teki demir madeni Osmanlılara ekonomik yarar sağladı.İznik kuşatıldıysa da alınamadı.
KOYUNHİSAR SAVAŞI (1302)
Osman Bey’i ciddi bir tehlike olarak gören Bizans tekfurları birleşerek savaş açtılar.Bu ilk Osmanlı-Bizans savaşını Osmanlılar kazandı.İznik,İzmit ve Bursa’nın yolu açıldı.Osman Bey Bursa’yı kuşattı.Ancak Bursa’yı Orhan Bey aldı.Osman Bey ilk Osmanlı parasını bastırmıştır.
ORHAN BEY DÖNEMİ (1326 – 1362 )
Bursa alınarak başkent yapıldı.
PALEKANON (MALTEPE) SAVAŞI (1329)
Türk akınları durdurmak isteyen savaş açtı.Osmanlılar yendi.Osmanlılar önce İznik’i sonra İzmit’i aldılar.Böylece Kocaeli yarımadası Osmanlılar’ın eline geçti.
KARESİOĞULLARININ ALINMASI (1345)
Karesi Beyliği’nin alınması Anadolu Türk Birliği’nin kurulması yolunda atılmış ilk adımdır.Karesi donanması,devlet ve bilim adamları (Hacı İlbeyi,Evrenus,Ece Halil,Fazıl Bey)Osmanlılara katıldı.Osmanlılar denizciliğe başladı ve Rumeli’ye geçiş kolaylaştı.
RUMELİYE GEÇİŞ (1353)
Bizans imparatorluğu Kantakuzen başı sıkıştıkça Orhan Bey’den yardım istiyordu.Dostluğu pekiştirmek için kızını Orhan Bey’e verdi.Bulgar ve Sırp saldırılarını durduramayan Bizans Orhan Bey’den yardım istedi.Bu yardımlara karşılık Çimpe kalesini verdi.Osmanlılar dönüşde bu kaleye asker bıraktılar.Bu olay Rumeli’ye yerleşmenin başlangıcı sayılır.Osmanlılar Rumeli ‘yi Türk yurdu haline getirmek amacıyla fethettikleri yerlere Anadolu’dan getirdikleri Türkleri yerleştirdiler.Tarihçiler Orhan Bey’i Osmanlı Devleti’nin gerçek korucusu olarak kabul ederler.Divan teşkilatı,Yaya ve Müsellem ocakları,ilk vezirlik sistemi,ilk medrese(İznik)kuruldu.
I.MURAT ( 1362 – 1389 )
İlk kez sultan ünvanını kullandı.Orhan bey devletin ,I Murat ise İmparatorluğun temelini attı
Sazlı dere(1363) savaşıyla Edirne alındı ve başkent yapıldı.
SIRPSINDIĞI SAVAŞI (1364) Haçlıların Türkleri Rumeli’den atmak için açtıkları savaşı Osmanlılar kazandı.(Osmanlı’ya karşı düzenlenen ilk haçlı savaşıdır.)Bu savaşın kazanılmasıyla Rumeli’de Osmanlı ilerleyişi hızlandı.
ANADOLU OLAYLARI
Karaman oğlu Ali Bey’in I.Murat’ın kızını almasından sonra Germiyanoğlu Süleyman Bey’de Karamanoğullarına karşı güçlene bilmek için kızını Y.Bayezit’e verdi.Çeyiz olarak da ,Kütahya,Tavşanlı,Simav,Emet’i verdi.Hamitoğullarından 80.000 altın karşılığı İsparta,Akşehir,Beyşehir,Seydişehir ve Yalvaç alındı.
I.KOSOVA SAVAŞI : 1389
Türklerin Balkanlarda hızla ilerlemesi üzerine Haçlılar harekete geçtiler.Yapılan savaşı Türkler kazandı.I.Murat savaş alanında öldürüldü.Bu savaş Türklerin Balkanlara yerleşmesini sağladı.Türkler ilk kez bu savaş da top kullandılar.I.Murat devşirmelerden Acemi Oğlanları ve Yeniçeri Ocaklarını kurdu.
YILDIRIM BAYEZİT DÖNEMİ (1389 – 1402)
Y. Bayezit Anadolu’da alınmayan Türk Beyliği bırakmayarak Anadolu Türk Birliğini sağladı.1396 da Anadolu Hisarı’nı yaptırarak İstanbul’u kuşattı. Ancak Haçlılar ‘ın Niğbolu’ ya gelmeleri üzerine kuşatma kaldırıldı.1401 de yapılan kuşatma Timur’un Anadolu’ya gelmesi üzerine başarısız oldu.
NİĞBOLU SAVAŞI (1396)
İstanbul kuşatması üzerine harekete geçen Haçlılar başarısız oldular.Sonunda bol miktarda ganimet alındı.Bayezit’in beylikler üzerindeki etkisi arttı.
ANKARA SAVAŞI : 28 TEMMUZ 1402
Gerçek sebep:Timur kendini Cengiz Han’a benzetiyordu.Çin’i alırsa Cengiz Han’dan daha büyük olacaktı.Çin’e yapacağı sefer sırasında batısında Osmanlı gibi güçlü bir devletin olmasını istemiyordu.
Sonuçları:
1- Balkanlarda az da olsa toprak kaybedildi
2- Bizans’ın ömrü 50 yıl uzadı
3-Osmanlıda Fetret Devri başladı
4-Karesi ve Eşref oğulları hariç beylikler yeniden kurularak Türk siyasi birliği bozuldu
5-Timur Anadolu’da bir çok şehri tahrip etti.
6-Timur’un çekilmesinden sonra güçlenen Akkoyunlu ve Kara koyunlular Osmanlıları tehdit ettiler.
FETRET DEVRİ 1402 – 1413
Y.Bayezit’in çocukları arasında (Mehmet,İsa,Musa,Süleyman,Mustafa)11 yıl süren taht kavgaları dönemine Fetret(bunalım)devri denir.Ankara Savaşı ile başlar Çelebi Mehmet’in padişah olması ile sona erer.
I .(ÇELEBİ )MEHMET 1413 – 1421
Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu sayılır. Venedik ile ilk deniz savaşı kaybedildi.1419’da Düzmece Mustafa isyanı bastırıldı. Düzmece Mustafa Bizas’a sığındı.1420’de Şeyh Bedrettin isyanı bastırıldı.
II . MURAT 1421 – 1451
II. Murat’ın başa geçmesiyle Bizans Düzmece Mustafa’yı serbest bıraktı.D.Mustafa yenildi ve öldürüldü.Düzmece Mustafa olayı nedeniyle kızan II.Murat İstanbul’u kuşattı.Bizans bu tehlikeden kurtulmak için II.Murat’ın kardeşi küçük Mustafa’yı (8 yaşında) isyan ettirdi.Karaman ve Germiyan beylikleri‘de Mustafa’yı destekleyince II.Murat İstanbul kuşatmasını kaldırdı ve kardeşini öldürttü.1440 yılında ki Belgrat kuşatması haçlıların tüfek kullanması nedeniyle başarısız oldu.
EDİRNE – SEGEDİN ANTLAŞMASI (1444)
Batı’da üst üste yenilgiler alan II.Murat doğuda Karamanoğullarının saldırıya geçmesi üzerine haçlılar ile barış yaptı.Tahtı oğlu II.Mehmet’e (Fatih)bıraktı.
VARNA SAVAŞI (10 KASIM 1444)
II.Murat’ın tahtı 13 yaşında ki II.Mehmet’e bırakmasını fırsat bilen Haçlılar saldırıya geçtiler.Tekrar devletin başına geçen II.Murat haçlıları yendi.Bu zaferle Bizans’ın kaderi çizildi.Çünkü yardım ümidi kalmadı.
II.KOSOVA SAVAŞI : 17 – 20 EKİM 1448
II. Murat’ın tekrar tahttan ayrılmasını fırsat bilen Macarlar yeni bir Haçlı ordusu hazırladı. Savaşı Osmanlılar kazandı.
Sonuçlar:
1 - Haçlı seferleri 1699’a kadar sona erdi.
2 - İstanbul’un alınması yolu açıldı.
3 - Türkler Balkanlara kesin olarak yerleşti.
4 - Avrupa savunmaya, Osmanlılar hücuma geçtiler.
5 - Avrupa’nın Türkleri Balkanlardan atma umutları kalmadı.
II. Murat’ın ölümüyle 19 yaşındaki oğlu II. Mehmet padişah oldu. II. Mehmet ile birlikte Osmanlı Devleti imparatorluk oldu.
OSMANLI ORDU TEŞKİLATI
ORDU VE DONANMA
Osmanlı ordusu kara ve deniz kuvvetleri olmak üzere ikiye ayrılırdı. Kara ordusu; Kapıkulu askerleri, Eya¬let askerleri ve yardımcı kuvvetler olmak üzere üçe ayrılırdı,
ORDU VE DONANMA
Kapıkulu Askerleri
Kapıkulu Süvarileri- Kapıkulu Piyadeleri
Sipahi Acemioğlanları
Silahtar Yeniçeriler
Sağ Garipler Topçular
Sol Garipler Top Arabacıları
Sağ Ulufeciler Humbaracılar
Sol Ulufeciler Lağımcılar
Sakalar
Cebeciler
EYALET ASKERLERİ
Tımarlı Sipahiler
YARDIMCI KUVVETLER
1. Azaplar
2. Yaya ve Müsellemler
3. Gönüllüler
4. Derbent
5. Bağlı beyliklerin ve özel yönetimli eya¬letlerin gönderdikleri ordular
6. Akıncılar
A. KAPIKULU (MERKEZ ORDUSU) ASKERLERİ
I. Murat zamanında savaş esiri çocukların asker ola¬rak yetiştirilmesi amacıyla kuruldu. Kapıkulu ordusu piyadeler ve süvariler olmak üzere ikiye ayrılıyordu.
1. Kapıkulu Piyadeleri
a) Acemi Ocağı : Devşirilen çocukların getirildiği ilk ocaktır. Burada ilk askeri eğitim verilirdi. Acemi Ocağında eğitimlerini tamamlayan devşirmelerin bir kısmı enderuna gönderilirken bir kısmı da di¬ğer Kapıkulu Ocaklarına gönderilirlerdi.
b) Yeniçeri Ocağı : I. Murat zamanında kurulmuş¬tur. Osmanlı ordusunun yaya (Piyade) askerleri¬dir. Komutanlarına Yeniçeri Ağası denilirdi. Yeniçeriler barış zamanında Divanın koruyucu¬luğunu ve İstanbul'un güvenliğini sağlarlardı.
c) Cebeci Ocağı : Yeniçerilerin silahlarını yapan, tamir eden ve saklayan ocaktı.
d) Topçu Ocağı : Orduya ait topların yapımı, bakı¬mı ve savaşlarda kullanılması ile görevli ocaktı.
e) Top Arabacılar Ocağı : Topların sefer sırasında taşınmasıyla görevli idi.
f) Lağımcı Ocağı: Kale kuşatmalarında tünel ka¬zarak surların altına patlayıcılar koyan ve patla¬tan ocaktır.
g) Humbaracı Ocağı : Dinamit, bomba, havan topu yapan ve kullanan ocaktır.
h) Saka Ocağı : Ordunun su ihtiyacını karşılayan ocaktır.
2. Kapıkulu Süvarileri
Saray etrafında bulunan atlı askerlerdir. Savaşta hükümdarın sağında ve solunda yer alarak padi¬şahı, ordunun ağırlıklarını ve hazineyi korurlardı.
Sipahi, Silahtar, Sağ Garipler, Sol Garipler, Sağ Ulufeciler, Sol Ulufeciler
B. EYALET ASKERLERİ
1. Tımarlı Sipahiler
Dirlik arazi sahipleri (has, zeamet ve tımar) tarafından yetiştirilen askerlerdir. Tamamı atlı askerlerdir. Bunlar maaş almazlar, geçimlerini dirliklerden sağlarlardı. Osmanlı ordusunun asıl gücünü oluştururlardı.Bu sistem sayesinde ordu için para harcanmaz, üretim aksamaz ve daima hazır bir ordu bulunmuş olurdu. II. Mahmut zamanında tımarlara son verilince Tımarlı Si-pahiler de ortadan kalktı.
C. YARDIMCI KUVVETLER
1. Azaplar
Orduya sefer sırasında yol açarlar ve köprü kurarlardı.
2. Yaya ve Müsellemler
Orhan Bey zamanında kurulan ilk daimi ordudur. Ka¬pıkulu ordusu kurulunca geri hizmetlere verildi.
3. Gönüllüler
Eli silah tutan Müslüman ve Hıristiyanların kendi istekleri ile savaşa katılmaları ile oluşan birliklerdi.
4. Derbentçiler
Önemli yollar üzerindeki geçitleri koruyan askerlerdir.
5. Bağlı beyliklerin ve özel yönetimli eyaletlerin gönderdikleri ordular
6. Akıncılar
Osmanlı Devleti'nin Hıristiyan ülkelerle olan sınırlardaki eyaletlerde bulunurlardı. Düşman ülkelerine akınlar yaparak askeri hedefleri tahrip ederler, düşman kuvvetleri hakkında bilgi toplarlardı.
D. DONANMA
• Orhan Bey döneminde ele geçirilen Karesioğulları Beyliği'ne ait donanma Osmanlı donan¬masının temelini oluşturur.
• Kuruluş Dönemi'nde istenen güce ulaşamayan Osmanlı donanması, Fatih zamanında Venedik ve Cenevizlilerle mücadele edecek bir güce ulaşmıştır. Yükselme Dönemi'nde Karadeniz ve Akdeniz Osmanlı hakimiyetine alınmıştır.
• Kanuni'den sonra donanmaya verilen önem azaldığı için Osmanlı donanması giderek gücünü yitirdi. Buna rağmen Sultan Abdülaziz'in gayretleri ile (1861-1876) Osmanlı donanması dünyanın üçüncü büyük donanması haline gelmiştir.
• Donanma başkomutanına Kaptan-ı Derya veya Kaptan Paşa denilirdi. Donanma komutanına Reis, deniz askerlerine de Levent adı verilirdi.
OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
Merkez Yönetimi
İlk başkent Bilecik, daha sonra İznik, Bursa, Edirne ve İstanbul olmuştur.
Padişah
Osmanlı Devleti merkeziyetçi ve mutlak otoriteye dayalı bir yönetim anlayışı ile yönetiliyordu. Devletin başında Osmanlı hanedanından gelen Padişah bulunuyordu.
• Egemenlik Allah adına padişaha aitti. Bu nedenle bütün yetkiler padişahta toplanmıştır. Padişahlar, Bey, Gazi, Hünkar, Hüdavendigar ve Sultan gibi unvanlar kullanmışlardır.
• Padişahlar, hükümdarlık alameti olarak kendi adlarına hutbe okutup, para bastırmışlardır.
• Padişah adayı şehzadeler, yetişmeleri için san¬caklara gönderilirlerdi. Buna "Sancağa Çıkma" denilirdi. Devlet yönetiminde tecrübe kazanmala¬rı için gittikleri sancaklarda yanlarına "Lala" adı verilen tecrübeli devlet adamları verilirdi.
• I. Ahmet 1603 yılında bu uygulamayı kaldırarak "Kafes Usulü"nü getirdi. Bu tarihten itibaren şehzadeler sarayda yetiştirilmeye başlanıldı.
• I. Ahmet devrine kadar Osmanlı Devleti'nde pa¬dişah öldüğü zaman yerine kimin geçeceği belir¬lenmemişti. Her şehzadenin padişah olma hakkı bulunduğundan bu durum şehzadeler arasında taht kavgalarının çıkmasına neden olmuştur.
• I. Ahmet 1603'te Ekber ve Erşed (büyük ve akıl¬lı) olanın tahta geçmesi kuralını getirdi. Böylece taht kavgaları ve kardeş katliamı önlendi.
• Yavuz Sultan Selim'in Mısır Seferi (1517) ile Osmanlı padişahları aynı zamanda halife oldu¬lar.
• Padişahın yetkileri ilk kez ayanlar karşısında Sened-i İttifak ile kısıtlandı. Tanzimat Fermanı
ile Osmanlı Devleti'nde hukuk devleti anlayışı yerleşmeye başladı.
• 1876 Kanun-u Esasi ile anayasalı yönetime geçildi.
Divan-ı Hümayun
• Divan, devlet işlerinin görüşülerek karara bağ¬landığı en yüksek kuruldu. Divan teşkilatı Orhan Bey zamanında kurulmuştur. II. Mahmut yaptığı ıslahatlar sırasında Divanı kaldırarak yerine Ba¬kanlar Kurulu'nu kurmuştur.
• Divan, padişah için danışma meclisi niteliğinde¬dir. Divanın iki özelliği vardır, hem yönetim kuru¬mudur hem de en yüksek mahkemedir.
Divan üyeleri ve görevleri şunlardır;
1. Padişah : Padişahlar Fatih'e kadar (1475) diva¬nın başkanı idiler. Fatih'ten sonra padişahlar divan toplantılarına katılmadılar.
2. Vezir-i Azam (sadrazam): Padişahın mutlak vekili olup günümüzdeki Başbakan' in konumundadır. Padişah mührünü taşır, padişah adına tayin ve terfiler yapar ve devlet işlerini yürütürdü. Sadrazamlar padişah yerine sefere çıktıkları za¬man "Serdar-ı Ekrem"(Büyük Asker) unvanı alırlardı.
3. Vezirler: Günümüzde Devlet Bakanları konu¬munda olan vezirler daha çok askeri ve siyasi işlerden sorumlu idiler. Tecrübeli birer devlet adamı olup vezir-i azamın yardımcısı idiler. Osmanlı Devleti büyüdükçe sayıları artmıştır.
4. Kazaskerler: Anadolu ve Rumeli Kazaskeri ol¬mak üzere sayıları ikidir. Adalet, eğitim, kültür ve diyanet işlerine bakarlardı. Divandaki büyük davalara bakan kazaskerler ayrıca kadı ve müder¬rislerin (profesör) tayin ve terfilerine bakarlardı. Günümüzdeki hem Milli Eğitim hem Adalet Bakanı konumundaydılar.
5. Defterdarlar: Günümüzdeki Maliye Bakanı' nın konumunda olan defterdarlar, devletin bütün mali işlerinden sorumludur. Anadolu ve Rumeli defterdarları olmak üzere sayıları ikidir.
6. Nişancı: Protokol, yazı ve tapu işlerinde sorumlu idi. Padişah adına yazılan ferman, berat ve diğer belgelere padişahın tuğrasını (imzasını) çekerdi. Os¬manlı kanunlarını çok iyi bilen nişancılar gerektiği zaman Divana bilgi verirlerdi.
• Bu görevlilerden başka 16. yüzyıldan itibaren di¬van üyeleri arasında din işlerinden sorumlu Müftü (Şeyhülislam), donanmadan sorumlu Kaptan-ı Derya ve dış işlerinden sorumlu Reis'ül Küttap da katılmıştır.
***FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ (1451_1481) ***
İstanbul’un Alınma Sebepleri=
1.Rumeli topraklarının güvenliğini sağlamak
2.Rumeli fetihlerini kolaylaştırmak
3.Bizans’ın Anadolu ve Rumeli arasındaki bağlantıyı kesmesini önlemek
4.Bizans’ın Avrupalıları , Anadolu Beyliklerini ve şehzadeleri kışkırtmasını önlemek
5.Hz. Muhammed ‘in (sav) hadisi
6.Boğazlardan geçen ticaret yollarının güvenliğini sağlamak
7.Hıristiyan dünyasının doğudaki en güçlü kalesini ortadan kaldırmak.
İstanbul’un Alınmasını Geciktiren Sebepler=
1.Bizans siyaseti
2.Rum ateşi(Grejuva)
3.Avrupa’nın yardımı
4.Güçlü surlar
Fetih İçin Yapılan Hazırlıklar
1.Kahraman oğulları etkisiz hale getirildi
2.Y.Beyazıt’ın yaptırdığı Anadolu hisarının karşısına Rumeli hisarını yaptırdı
3.Avrupa’dan gelebilecek tehditlere karşı tedbirler aldı
4.Büyük toplar(şahi) ve havan topları yaptırdı.
5.400 parçalık bir donanma oluşturdu
Fethin Türk tarihi Açısından Önemi (Sonuçları)
1.Osmanlı Devleti imparatorluk oldu
2.İstanbul başkent oldu
3.Devletin gücü ve otoritesi arttı
4.Türklerin, Balkanlarda ilerlemesi kolaylaştı
5.Boğazdan geçen ticaret yolları Osmanlının eline geçti
6.Anadolu ve Rumeli topraklarının güvenliği sağlandı
7.Denizciliğe önem verildi
8.Osmanlı devlet yönetiminde değişiklikler oldu
9.Boğazların savunulması kolaylaştı
Fethin Dünya Tarihi İçin Önemi
1.Fetihte kullanılan topların ,Avrupa da örnek alınmasıyla Dere beylik (feodalite) yıkıldı. Krallıklar güçlendi
2.İpek yolunun ele geçmesiyle Avrupa yeni yollar aramaya başladı(coğrafi keşifler)
3.Bizans’tan kaçan bilim adamları İtalya’ ya giderek Eski yunan ve Roma kültürünü canlandırarak Rönesans’ın doğmasına ön ayak oldular.
4.Bizans(Doğu roma) sona erdi
5.Orta çağ bitti, yeni çağ başladı
6.Ortodokslar, Osmanlı himayesine alınarak Avrupa Hıristiyan birliği bozuldu
#Sırpların düşmanca hareketleri ve İstanbul’un güvenliği için Sırbistan alındı (1459)
# Mora halkının yardım istemesi üzerine Mora alındı
# Arnavutluk(1479), Eflak(1462), Boğdan(1476), Bosna ve Hersek (1466) alındı
Osmanlı_ Venedik Savaşı (1463–1479)
Osm. Devletini Ege ve Akdeniz de ki fetihleri sebebiyle başlayan savaş 16 yıl sürdü.1479 da yapılan antlaşma ile ilk defa Venediklilere kapitülasyon (ayrıcalık) verildi. Amaç ticareti canlı tutmak ve Hıristiyan birliğini bozmaktı.
#Ege adalarının birçoğu alındı.
#1480 de Otranto alındı.
#Candar oğulları alınırken, Karaman oğulları etkisiz hale getirildi.
Otlukbeli Savaşı (1473)
Fatih ile Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan arasında oldu. U. Hasan’ın Karaman oğullarını desteklemesi, Venedikle iş birliği yapması, Fatih’ten Sinop ve Trabzon’u istemesi ve Anadolu Üzerinde ki egemenlik nedeniyle başlayan savaşı Osmanlılar kazandı. Akkoyunlu devleti yıkılırken yerine Safevi devleti kuruldu.
# 1461 Trabzon Rum imp alındı.
#1475’te halkın yardım istemesi üzerine Kırım alındı. Karadeniz, Türk gölü olurken Karadeniz ticaret yolları ele geçirildi.
#Hicaz su yolları yüzünden Memluklularla ara bozuldu.
# Kanunname_i Ali Osman hazırlandı.Bu Osm.’nin ilk anayasası niteliğindedir.
***2.BEYAZİT DÖNEMİ (1481_1512)***
#Kardeşi Cem ile giriştiği taht kavgası nedeniyle dönemi sönük geçmiştir.
#Memluklular ile 6 yıl süren savaşlar yapıldı
#Venedik ile yapılan deniz savaşı kazanıldı
#Şahkulu isyanı bastırıldı
#Cem olayı nedeniyle Endülüs (ispanya) Müslümanlarına yardım yapılamadı
#Şii tehlikesi karşısında pasif kalması nedeniyle oğulları arasında taht kavgası başladı
***YAVUZ SULTAN SELİM DÖENMİ (1512-1520)***
Çaldıran Savaşı (1514)
SEBEP: Şah İsmail’in Anadolu’da Şii propagandası yapmasını önlemek
SONUÇLAR: 1.Şii tehlikesi azaldı
2.Dulkadir oğulları alındı, Ramazan oğulları Osmanlılara bağlandı
3.Doğu ve Güneydoğu Anadolu alını.
4.Osmanlılar ile memluklular komşu oldu.
#Yavuz Anadolu’da siyasi birliği yeniden kurdu.
Mercidabık (1516) ve Ridaniye(1517)Savaşları
SEBEPLER: 1.Yavuz un bütün İslam dünyasının lideri olmak istemesi.
2.Dulkadiroğulları nın ortadan kaldırılması, Ramazanoğulları nın Osmanlılara bağlanması.
3.Memlukların Şah İsmail ile ittifak yapması.
4.Mısır ın ve Baharat yolunun önemi.
5.Memlukların Osm. şehzadelerini korumaları.
SONUÇLAR
1.Suriye, Hicaz, Mısır ve Filistin alındı.
2.Halifelik Osmanlılara geçti.
3.Venedikliler Kıbrıs için ödedikleri vergiyi Osmanlılara ödemeye başladılar.
4.Baharat yolu Osmanlılara geçti.
***KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520-1566)***
#Canberd Gazali, Ahmet Paşa, Baba Zünnun ve Kalenderoğlu isyanlarını bastırdı.
Batıdaki Gelişmeler
Batı politikası: Avrupa Hıristiyan birliğini bozmak.
#Belgrad ın fethi ile(1521)önemli bir üs elde edildi ve Orta Avrupa nın yolu açıldı.
Mohaç Meydan Savaşı (1526)
SEBEPLER
1.Fransa kralı Fransuva yı kurtarmak.
2.Avrupa daki ittifakı parçalamak.
SONUÇLAR
1.Macaristan alındı. 2.Fransuva kurtarıldı.
1.Viyana Kuşatması (1529)
Avusturya kralı Ferdinand ın Budin i alması üzerine yapıldı. Ancak Viyana alınamadı. Çünkü;
1.Ağır toplar getirilmedi. 2.Erzak azalmıştı.
3.Kış yaklaşmıştı.
Alman Seferi (1532)
Ferdinand ın Budin e saldırması üzerine yapıldı. Kimse karşısına çıkamadı.1933 de İstanbul antlaşması yapıldı. Buna göre Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına eşit sayılacaktı.
#Bu anlaşma ile Avusturya Osmanlı üstünlüğünü kabul etmiş oldu.
#1566 Zigetvar seferi Kanuni nin son seferidir.
—Kapitülasyonlar 1535-
AMAÇ
Avrupa Hıristiyan birliğini parçalamak En önemli madde: Anlaşma iki hükümdar sağ kaldığı sürece geçerli olacaktı. Böylece Kanuni elinde önemli koz bulundurmuş oldu.
Doğudaki Gelişmeler
İran a 3 sefer yaptı.Sonunda1555 yılında Amasya ant imzalandı. Bu İran ile yapılan ilk resmi anlaşmadır.
—Denizlerdeki Gelişmeler
Rodos un Fethi(1522)
Rodos daki şovalyelerin Mısır. Anadolu. Suriye arasın daki ulaşımı engellemeleri üzerine Rodos alındı.
#Cezayir i Barbaros hayrettin alarak Osmanlılara verdi.
Preveze Deniz Savaşı(28 Eylül 1538)
SEBEP Ege ve Akdeniz deki adaların Osmanlılarca alınması.
#Osmanlı donanmasının başında Barbaros, Haçlı donanmasının başında Andrea Dorya bulunuyordu.
SONUÇLAR
1.Akdeniz Türk gölü oldu.
2.Osmanlı Akdeniz deki üstünlüğünü kabul ettirdi.
#Cezayir, Trablusgarp, Cerbe adası alındı.
Hint Deniz Seferi
SEBEPLER
1.Portekizlilerin Baharat Yoluna hâkim olmak istemeleri.
2.Portekizlilerin Müslüman tüccarla zarar vermeleri.
3.Hint Müslümanlılarının Osmanlı dan yardım istemesi.
4. Portekiz ve İspanya nın Hıristiyanlığı yaymak istemeleri.
# Birinci seferi Süleyman Paşa İkinci seferi Piri Reis üçüncü seferi Murat Reis dördüncü seferi Seydi Ali reis yaptı.
SONUÇLAR
1.Osmanlı bu seferlere gereken önemi vermedi.
2.Osmanlılar karadan destek alamadı.
3.Osm. donanması Hint Okyanusu ve Portekizliler karşında zayıf kaldı.
4.Yemen, Aden, Sudan, Habeşistan alındı.
5.Osmanlı ve Portekiz zayıflarken buraya önce Hollanda sonra İngiltere yerleşti.
***2.SELİM DÖNEMİ (1566-1574)***
Sokullu Mehmet Paşa Dönemi
İkinci Selim eğlenceye düşkün olduğundan bütün devlet işlerini Sokullu Mehmet Paşa yaptı. Bu yüzden bu döneme Sokullu dönemi denir.
Kıbrıs ın Fethi(1571)
Doğu Akdeniz in güvenliği için alınması gerekiyordu. Sokullu Haçlıların birleşe bileceği endişesi ile karşı çıktı. Kıbrıs ın fethi ile Doğu Akdeniz in güvenliği sağlandı. İnebahtı Deniz savaşı na yardımcı oldu.
İnebahtı Deniz Savaşı(1571)
Sebebi Kıbrıs ın fethidir. Karada çok başarılı olan Müezzinzade Ali paşa nın denizdeki beceriksizliği yüzünden ilk büyük yenilgimizi (denizlerdeki) aldık.
—Süveyş Kanal Projesi-
Bu kanal açılsaydı Osmanlı devleti doğu denizlerine açılacak, Baharat Yolu canlanacaktı. Ancak ilgisizlik yüzünden gerçekleşmedi.
—Don. Volga Kanal Projesi: Bu nehirler birleştirilirse, Osmanlı donanması Hazar Denizi ne geçebilecek, Rusya nın güneye inmesi engellenecek, İran kuzeyden kontrol edilecek, Asya Türkleri ile ilişki kurulabilecekti. Ancak proje Rus saldırıları, Kırım hanının ihaneti ve ilgisizlik yüzünden gerçekleşmedi.
OSMANLI DENİZ İMPARATORLUĞU
ORHAN GAZİ (1324-1362): Osmanlıların denizcilik deneyim¬leri olmamasına rağmen küçük gemilerden oluşan bir donanma kurarak Marmara Denizi'ne açıldılar. Bu dönemde Osmanlılar sınırlarına kattığı Karesi Beyliği donanmasından faydalandılar.
YILDIRIM BEYAZID (1381 -1402): Zamanında Gelibolu'da tersane açıldı ve Gelibolu donanmanın üssü oldu.
FATİH SULTAN MEHMET (1451-1481):Karadeniz kıyılarında güvenliğin sağlanması ve Karadeniz ticaret yolları üzerinde güvenliğin kurulmasını istiyordu. Bu amaçla;
1459'da Cenevizlilerden ticaret kolonisi olan Amasra'yı aldı.
1460'ta Kastamonu ve Sinop civarında hüküm süren Candaroğulları Beyliği'ni Osmanlı topraklarına kattı.
1461'de Trabzon Rum Devleti'ne son verdi ve Trabzon'u aldı.
1477'de Kırım Hanlığı'nı Osmanlı Devletine bağladı.
Uyarı
Kırım’ın alınması ile Karadeniz bir Türk Gölü haline geldi. Doğu ticaret yolları (İpek Yolu) güvenlik
altına alındı.
II.BEYAZID(1481-1512):Karadeniz'in kıyısında bulunan Killi ve Akkerman kalelerinin alınmasıyla hem Tuna Nehrinin girişi kontrol al¬tına alındı hem de Kırım'la karadan bağlantı sağlandı. Bu dönemde
Venediklilerden İnebahtı, Modon ve Koron kaleleri alındı.
YAVUZ SULTAN SELİM (1512-1520):
Osmanlı donanmasını büyüttü. Yavuz Sultan Selim'in Mısır'a yönelik kara hare¬katında Türk Donanması büyük lojistik destek sağlamıştır. Ya¬vuz’’un başarıları ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuzey Afrika'da bir güç merkezi haline gelmesi, Akdeniz'de ba-ğımsız olarak faaliyet gösteren Türk ve Müslüman denizcileri Osmanlı Devleti ile kaynaştırmıştır.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN (1520 -1566):
Rodos adası fethedildi (1522). Rodos'un fethiyle Suriye ve Mısır ticaret yolunun güvenliği sağlandı.
Kanuni Avrupalıların Barbaros dedikleri Hızır Reis'i İstanbul'a davet etti ve onu Kaptan-ı Derya olarak donanma kornutanlığına atadı (1533). Böylece onun yönetiminde olan Cezayir Osmanlı yönetimine geçti.
Girit adası 24yıllık bir kuşatmadan sonra 1669 da alındı.
Sinop Baskını
Ruslar tarafından yapılan baskınla Kırım Savaşı başladı. (1853)Savaşın sonunda Paris ant. yapıldı.(1856)Bu antlaşma ile Osmanlı Avrupa Devleti sayıldı. Topraklarının bütünlüğünü Avrupa sağlayacaktı.(Osmanlı nın ne kadar güçsüz olduğu görülüyor.) Rusya ve Osmanlı Kara Deniz de donanma bulunduramayacaktı.(Osmanlı savaşta kazanmış, masa başında kaybetmiştir.)
Çeşme Baskını
1770 de Ruslar Çeşme deki Osmanlı donanması yaktılar. Bu olayda sonra Baron de Tott donanmayı iyileştirmeye çalışmıştı.(Yabancı Uzmanlar) Cezayirli Gazi Hasan Paşa Tersane Hendesehanesi yani Deniz Harp okulunu kurdu. Daha sonra Mühendishane-i Bahri Hümayun kuruldu.
Mehter: Pek ulu anlamına gelir. Her gün padişahın olduğu yerde, yatsı namazından önce, sabah namazı öncesinde vs. nevbet vurulurdu.II.Mahmut mehterhaneyi kaldırarak mızıkayı Hümayun-ı kurdu. Mehter askerimizi coştururken düşman askerimizi korkuttu.
İbrahim Müteferrika: Aslen Macar’dır. Sait Çelebi ile Osmanlı’da ilk matbaayı açtı.
Levni: Minyatürleri ile tanınmıştır.
Yabancı Seyyahlar Nelerden Etkilendiler
-Bayram geleneklerinden
-Temizliklerinden, hamam kültüründen
-Çocuk sevgisinden
-Kahve kültüründen
-İçki, kumar gibi alışkanlıklarının olmadığından
-Savaşçı özelliklerinden
-Hayvan Sevgisinden
-Ev dekorasyonundan
-Çiçek Sevgisinden
-Yemek kültüründen
YENİLİKLER VE OSMANLI DEVLETİ
*İlk resmi gazetede atamalar, mahkeme kararları, padişahların icraatları yer alıyordu. Devlet memurlarının okuması istenmiştir.
*İlk özel gazeteyi bir İngiliz’in çıkarması tamamen ekonomikti.
*İlk demiryolu İzmir-Aydın arasına yapıldı. Nüfus fazla, ticari potansiyel yüksekti. Ayrıca İngiliz sanayisinin ihtiyaç duyduğu hammadde boldu.
*Her yönden geri kaldığımız için teknik elemanları, subay ve öğretmenleri Avrupa’dan getirdik.
*Savaşlardaki başarısızlık nedeniyle ilk ıslahatlar hep askeri alanda yapılmıştır.
*Yurt dışına çıkan ilk padişah Abdülaziz’dir. Etkilendiği için ülkede teknik okullar açıldı. Demir yollarına ve deniz kuvvetlerine önem verildi.
***LALE DEVRİ(1718-1700)***
Pasarofça Ant. ile başlar, Patrona Halil isyanı ile sona erer. Padişah 3. Ahmet, sadrazam Nevşehirli damat İbrahim Paşadır.
Lale Devri Islahatları=
1.ilk matbaa açıldı.(İbrahim müteferrika(Sait çelebi)
2.İlk çiçek aşısı yapıldı.
3.ilk itfaiye teşkilatı (tulumbacılar) kuruldu.
4.Kâğıt, çini, kumaş fabrikası kuruldu.
5.tercümeler yapıldı. Kütüphaneler açıldı.
6.Yurt dışına geçici elçiler gönderildi.
#Matbaaya dini eserler basmamak şartıyla izin veridi. Çünkü hattatların tepkisinden çekinildi.
Matbaa batıdan alınan ilk teknik araçtır.
Matbaada ilk basılan eser Vanlı Mehmet Ağa’nın Vankulu Lugatı dur.
Lale Devri Patrona Halil isyanıyla sona erdi.
***1. MAHMUT (1730-1754)***
#İlk defa Avrupa dan subay getirilerek askeri alanda yenileşmeye önem verildi.(Kont De Bonneval –Humbaracı Ahmet Paşa)
#Mühendishane-i Berri Hümayun(kara mühendishanesi) açıldı.
***DURAKLAMA DÖNEMİ(1579-1699)***
Duraklamanın İç Sebepleri
1.Yönetimin bozulması
a.Sancak sisteminin kaldırılması
b.Divana önem verilmemesi
c.Rüşvet ve adam kayırma
2.Ordunun bozulması
a.Tımar sisteminin bozulması
b.Kapı kulu ocağının bozulması
3.Maliyenin bozulması
a.Tımar sisteminin bozulması ile tarım gelirlerinin azalması
b.Kapı kulu askerlerinin sayısının artmasıyla hazineden daha çok paranın çıkması
c.Savaşların uzun sürmesi, ganimetin azalması
4.Eğitimin bozulması
5.Devletin yapısı
a.Değişik milletleri bir arada tutmanın zorluğu
b.İç isyanlar
Duraklamanın Dış Nedenleri
1.Devletin doğal sınırlara ulaşması
2.Güçlü devletlere komşu olunması
3.Ticaret yollarının değişmesi
4.Kapitülasyonların olumsuz etkisi
5.Batıdaki gelişmelerin takip edilmemesi
***3.MUSTAFA(1754-1774)***
#Avrupa dan subay getirildi. (Baron De Tot).
#Donanmamız Çeşme de yanması üzerine Mühendishane-i Bahri (Deniz) Hümayun açıldı.
***1. ABDÜLHAMİD(1774-1789)***
#Askeri alanda batılaşmaya devam edildi.
***3.SELİM(1789-1807)***
1.Nizam-ı Cedit adında bir ordu kuruldu.
2.İran-ı Cedit hazinesini kurdu.
3.Sürekli elçilikler açıldı.(Avrupa da).
4.ilk devlet matbaası açıldı.
5.Yerli malı özendirilmeye çalışıldı.
6.Yeni çerilere eğitim zorunluluğu getirildi.
7.Vezirleri seçme hakkı padişaha ve sadrazama bırakıldı.
#Nizam-ı Cedit=Hem yapılan yeniliklere hem de kurulan orduya verilen isimdir.
#Bu dönem Kabakçı Mustafa isyanı ile sona erdi.
II.MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI
A-Yönetim (İdari) Alanda
1-Divan kaldırılarak nazırlıklar (Bakanlıklar) kuruldu
2-Müsadere (El koyma) geleneği kaldırıldı. .(Özel mülkiyet ve miras hakları gelişti.)
3-Çeşitli meclisler açıldı.
B-Askeri Alanda
1-Sekban-ı Cedit Ocağı kuruldu.(Yeniçerilerin tepkisi üzerine kaldırıldı.)
2-Eşkinci Ocağı kuruldu.(Yeniçerilerin tepkisi üzerine kaldırıldı.)
3-Yeniçeri Ocağı kaldırıldı.(Vaka-yı Hayriye) Bu olayla yeniliklerin önündeki en büyük engel kaldırıldı. Padişahın otoritesi arttı.
4-Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu kuruldu.
C-Sosyal Alanda
1-Kılık- kıyafette düzenleme yapıldı.(Devlet memurlarına fes, pantolon ve ceket giyme zorunluluğu getirildi. Amaç memurları halktan ayırabilmekti.)
2-İlk nüfus sayımı yapıldı.(Yalnızca erkekler sayıldı. Çünkü amaç vergi verecekleri ve askere gidecekleri tespit etmekti.)
3-Posta teşkilatı kuruldu.
D-Eğitim Alanında
1-İlköğretim zorunlu oldu (Yalnızca İstanbul’da)
2-İdadi (Lise) ve Rüşdiyeler (Orta okul) açıldı.
3-Harbiye ve Tıbbiye açıldı.(Tıbbiye ordunun doktor ihtiyacını karşılamak için açıldı)
4-Avrupa’ya öğrenci gönderildi.(Avrupa’daki gelişmeleri takip etmek amacıyla gönderildiler fakat çoğu oradaki siyasi atmosferden etkilendiler ve siyastci,gazeteci,şair oldular.)
5-Takvim-i Vakayi isimli ilk resmi gazete çıkarıldı.
*Türkiye’de ilk gazete 1795 yılında Fransızlar tarafından çıkarılan Haber Bülteni’dir.
*Türkçe yayınlanan ilk gazete bir İngiliz’in çıkardığı Ceride-i Havadis’tir.
*Türkler tarafından çıkarılan ilk gazete (Agah Efendi – Şinasi) Tercüman-ı Ahval’dir.
TANZİMAT FERMANI (1839)
Mısır ve Boğazlar sorununun çözümünde Avrupa’nın desteğini alabilmek için ilan edildi. Padişah I.Abdülmecit, Sadrazam Mustafa Reşit Paşa’dır.
1-Kanun önünde herkes EŞİTTİR.
2-VERGİ kişilerin kazancına göre alınacak.
3-RÜŞVET ve iltimas kaldırılacak.
4.ASKERLİK işleri belli bir düzene göre yapılacak.
5-KANUNUN üstünlüğü kabul edilecek.
Yukarıda bazı maddelerini verdiğimiz Tanzimat Fermanı; mutlakıyetin gücünü sınırlandırmıştır ve ilk kez bu ferman ile Osmanlı Dev¬leti hukuk üstünlüğünü kabul etmiştir. Bu durum demokratikleşme yolunda atılmış en önemli adımlardan birisidir. Ancak Osmanlı halkı Tanzimat Fermanı ile yönetimde söz sahibi olamamıştır.
ISLAHAT FERMANI (1856)
Avrupalı devletlerin baskısıyla ilan edilen ferman,Tanzimat Fermanı’nın genişletilmiş halidir.Bu fermanla azınlıklar,Müslüman halktan daha ayrıcalıklı hale geldiler.Demokratik hareketi sayılmasının nedeni bütün Osmanlı halkının can,mal ve namusunun korunması ve kanun önünde eşit sayılmalarıdır. Avrupa devletleri bu fermanla iç işlerimize karışmaya başladılar.
I.MEŞRUTİYET
1876 yılında 2. Abdülhamit Jön Türklerin baskısıyla 1. Meşrutiyeti ilan etti. Jön Türkler Meclisi açarak yabancı devletlerin iç işlerimize karışmasını önlemek istiyorlardı. İlk anayasamız Kanun-i Esasi Mithat Paşa ve arkadaşları tarafından hazırlandı. Ancak 2. Abdülhamit 93 Harbi’ni (1877–78 Osm.-Rus Savaşı’nı) bahane ederek Meşrutiyete son verdi.
II.MEŞRUTİYET
1908 yılında İttihat ve Terakki Partisinin çabalarıyla 2. Meşrutiyet ilan edildi. 13 Nisan 1909 da meşrutiyet karşıtları İstanbul’ da 31 Mart isyanını çıkardılar. Bu isyan Hareket Ordusu tarafından bastırıldı.16 Mart 1920’de İstanbul’un işgali ile Osmanlı Meclisi Meclis-i Mebusan kapatıldı
ZİRAAT BANKASI
Memleket sandıkları kuruldu. Yolsuzluklar üzerine Menafi sandıklarına dönüştürüldü. 1888’de Ziraat Bankası kuruldu.
*Türklerde zengin kimse olmadığından banka ile uğraşan, parasını bankaya yatıran olmadı. Paraya ihtiyacı olan da tefecilerden alıyordu. Ziraat bankası çiftçiyi tefecilerden kurtarmak amacıyla kuruldu.
Osmanlı Devletinde Dönemler
1299-1453 :Kuruluş Dönemi
1453.1579(Sokulunun ölümü) :Yükselme “
1579–1699(Karlofça Ant. ) :Duraklama “
1699-1792 (Yaş Ant.) :Gerileme “
1792-1922 :Dağılma “
